Ծծումբ

Ծծումբ քիմիական տարրի

·         Բնական իզոտոպները ₁₆S (95,08%), ₁₆ S (0,74), ₁₆S (4,16%), ₁₆S (0,02%)

·         Արտաքին էներգիական մակարդակի էլեկտրոնային կառուցվածքն ատոմի հիմնական վիճակում 3s²3p⁴:

·         Հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar (S)= 32:

·         Մոլային զանգվածը ՝ M (S)= 32 գ/ մոլ:

·         Վալենտականությունը՝ 2,4,6:

·         ՄԻացություններում օքսիդացման աստիճանները փոփոխվում են -2ից մինչև +6 (աղյուսակ 8)

Ֆիզիկական հատկությունները

Ծծումբը գոյություն ունի հիմնականում 3 պարզ նյութի՝ տարաձևությունների (ալոտրոպ ձևափոխությունների) տեսքով, շեղանկյունային (α), ասեղնաձև (β) և պլաստիկական։ Ամենակայուն շեղանկյունային ծծումբն է՝ բյուրեղային, դեղին, 112,8^oC հալման ջերմաստիճանով, մոլեկուլային բյուրեղացանցով պինդ նյութ, որին համապատասխանում է S₈ մոլեկուլային բանաձևը, և որը ցիկլային միացություն է (նկար 3 ա)

Հալված ծծումբը բյուրեղանալիս առաջանում է ասեղնաձև տարաձևությունը (նկար 3 բ), մինչդեռ պլաստանիկական տարաձևությունը (նկար 3 գ) ստացվում է հալված ծծումբը սառը ջրի մեջ լցնելիս։ Սենյակային ջերմաստիճանում ծծմբի բոլոր տարաձևությունները դանդաղ անցնում են շեղանկյունայինի։

Ծծումբը ջրում չի լուծվում, սակայն լավ լուծվում է ծծմբածխածնում` CS₂:

 

Ծծումբը բնության մեջ

Բնության մեջ ծծումբը հանդիպում է երեք ձևով՝ բնածին, սուլֆիդային և սուլֆատտային։

Բնածին ծծումբը շեղանկյուն տարաձևությունն է (S₈):

Սուլֆիդային ծծումբը ներառում է ծծմբաջրածինը՝ H₂S, ցինկի խաբուսակը՝ ZnS, զինջարակը (կինովար)՝ HgSm կապարափայլը՝ PbS, պիրիտը (ծծմբահրաքար)՝ FeS₂ և այլն։

Սուլֆատային ծծումբը ներառում է գլաուբերյան աղը՝ Na₂So₄ x 10H₂P, գիպսը՝ CaSo₄ x 2H₂O, պղնձարջասպը՝ CuSO₄ x 5H₂, երկաթարջասպը՝ FeSO₄ x 7H₂O, և այլն։

Քիմիական հատկությունները

Տարբեր ռեակցիաներում ծծումբը կարող է հանդես գալ և որպես օքսիդացնող, ւ որպես վերականգնող։ Մետաղների, ինչպես նաև՝ իրենից ավելի փոքր էլեկտրաբացասականությամբ ոչ մետաղների հետ փոխազդելից ծծումբն օքսիդացնող հատկություն է ցուցավերում՝ երկու էլեկտրոն միացնելով․

S^o+2eà S^-2

Ա․Ծծմբի փոխազդեցությունը մետաղների հետ․

Սովորական պայմաններում ծծումբը փոխազդում է բոլոր ալկալիական ու հողալկալիական մետաղների և սնդիկի հետ՝ սուլֆիներ առաջացնելով․

2Na+S=Na₂S

Ca+S=CaS

Hg+S=HgS

Վերջին ռեակցիան կիրառվում է, օրինակ՝ կոտրված ջերմաչաձից կամ լաբորատորիայում թաձված սնդիկը վնասազերծելու և հեռացնելու նպատակով։

Տաքացնելիս ծծումբը միանում է նաւ ուրիշ ակտիվ մետաղների (ցինկ, ալյումին, երկաթ և այլն)։

Միայն ոսկին, պլատինը և այսպես կոչված պլատինային շարքի մետաղները որ մի պայմանում ծծմբի հետ չեն փոխազդում։

Բ․Ծծմբի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ․

Ոչ մետաղներից ծծմբի հետ չեն փոխազդում ազոտը, յոդն ու ազնիվ գազերը։ Տաքացնելիս ծծումբը փոխազդում է ֆոսֆորի (առաջանում են P₂S₃ կամ P₂S₅ միացությունները) և ածխածնի (ծծմբածխածնի՝ CS₂, առաջացմամբ) հետ։   

Հալված ծծմբի մեջ ջրածին անցկացնելիս առաջանում է ծծբաջրածին (H²S).

H₂ + S =^to = H₂S

Իրենից ավելի մեծ էլեկտրաբասականությամբ տարրերի հետ փոխազդելից ծծումբն արդեն վերականգնող հատկություն է ցուցաբերում՝ +2, +4, +6 օքսիդացման աստիճաններ դրսևորելով․

Գ․Ծծմբի փոխազդեցությունը թթվածնի ու հալոգենների հետ․

Խխվւոմն այրվում է կապտավուն բոցով՝ ծծմբի (IV) օքսիդ (ծծմբային գազ) առաջացնելով․

S+ O₂=SO₂á

Սենյակային տփրմաստիճանում ծծումբը փոխազդում է ֆտորի, քլորի, իսկ տաքացնելիս՝ նաև բրոմի հետ, օրինակ․

S+3F₂=SF₆

S+CI₂=SCI₂

Դ․ Ծծմբի փոխազդեցությունը բարդ նյութերի հետ․

Ծծումբը փոխադում է օքսիադցնող թթուների, օրինակ՝ խիտ ծծբական թթվի ւ ազոտական թթվի հետ․

S+ 2H₂SO₄ (խիտ)= 3SO₂á + 2H₂O

S+4HNO₃ (խիտ)= SO₂á + 4NO₂á + 2H₂O

Ծծումբը փոխազդում է նաև ալկալիների հետ, Օրինակ․

3S+ 6 KOH=K₂SO₃ + 2K₂S+ 3H₂O

Այս ռեակցիայում ծծումբը և՛ օքսիդացնող, և՛ վերականգնող է։

Արժե հիշատակել և այսպես կոչված սև վառորդի ռեակցիան․

2KNO₃ + S + 3C= K₂S + N₂á + 3CO₂á

Ծծմբաջրածին՝ H₂S

ֆիզիկական հատկությունները․

Ծծբաջրածինն անգույն, նեխած ձվի հոտով գազ է, խիստ թունավոր, ջրում քիչ է լուծվում (է ծավալ ջրում՝ 3 ծավալ ծծմբաջրածին։)

Ստացումը

Վերը նշված՝ ծծմբի ու ջրածմի անմիջական փոխազդեցությունից բացի, ծծմբաջրածին ստացում է նաև ՝ սուլֆիդների ու աղաթթվի կամ նոսր ծծմբական թթվի փոխազդեցությունից, օրինակ

FeS+ 2HCI+ FeCI₂ + H₂Sá  

Քիմիական հատկությունները․

1.      Ջրում ծծմբաջրածծնի լուծույթը՝ ծծմբաջրածնական թթուն, թույլ երկհիմն թթու ՝, դիսոցվում է աստիճանաբար, սակայն երկրորդ փուլում դիսոցումը գործնականում չի ընթանում․

2.      Ծծմբաջրածնական թթվի աղերը՝ սուլֆիդները, հիդրոլիզվում են, օրինակ

Ալյումինի սուլֆիդը (AI₂S₃) անդարձելի է հիդրոլիզվում, քանի որ ալյումինի հիդրօքսիդի AI(OH)₃, նստվվածք է առաջանում․

AI₂S₃ + 6H₂O= 2 AI(OH)₃â + 3H₂Sá

Սուլֆիդները տարբերվում են գույնով և ջրում ու թթվում լուծելիությամբ, ինչն օգտագործում են վերլուծական քիմիայում՝ կատիոնների հայտաբերման նպատակով․

·         Na₂S, K₂S, BaS սուլֆիդները ջրում լուծելի են․

·         FeS, MnS, ZnS սուլֆիդները ջրում չեն լուծվում, բայց լուծվում են աղաթթվում․

·         CuS, PbS, HgS սուլֆիդները ոչ ջրում, ոչ թթվում չեն լուծվում․

·         Ցինկի սուլֆիդն սպիտակ նյութ էմ կադմիումի սուլֆիդը (CdS)` դեղին պղնձի (II) և կապարի (II) սուլֆիդները՝ սև, իսկ մանգանի (II) սուլֆիդը՝ վարդագույն։

3.      Որպես օքսիդացնող՝ H⁺ իոնի հաշվին, ծծմբաջրածնական թթուն փոխազդում է  միայն մետաղների հետ, որոնք մետաղների դուրս մղման շարքում ջրածնից փախ են տեղադրված, օրինակ․

Zn+ H₂S=ZnS+H₂á

4.      Ծծբաջրածինն ուժեղ վերականգնող է S^2- իոնի հաշվին (այդ իոնը կարող է միայն վերականգնող լինել, քանի որ համապատասխանում է ծծմբի նվազագույն օքսիդացման աստիճանին․)

Օրինակ

2H₂S+ 3O₂ (ավելցուկ)= 2SO₂á + 2H₂O

2H₂S + O₂ (պակասորդ)= 2Sâ + 2H₂O

H₂S + CI₂ = Sâ + 2HCI

5H₂S+ 2KMnO₄ + 3H₂SO₄= 5Sâ + 2MnSO₄ + K₂So₄ + 8H₂O

H₂S+ 2FeCI₃=2FeCI₃+Sâ+2HCI

Ծծմբի (IV) եվ (VI) օքսիդները

Ծծմբի կարևոր միացություններից են իր օքսիդները։

Ծծումբը երկու օքսիդ է առաջացնում՝ ծծմբի (IV) օքսիդ կամ ծծմբային գազ՝ SO₂, Ծանոթանանք այդ օքսիդներին ավելի հանգամանորեն

Ինչպես երևում է կառուցվածքից այս մոլեկուլում կապը կովալենտային բևեռային է,  իսկ ծծմբի օքսիդացման աստիճանը +4։

Ծծմբի (IV) օքսիդն օդից մոտավորապես 2,2 անգամ ծանր, բնորոշ սուր հոտով, անգույն գազ է։

Ստացումը․

Ծծմբի (IV) օքսիդն ստացվում է ծծումբը, ծծմբաջրածինն ու սուլֆիդներն այրելիս։ Լաբորատորիայում ծծմբի (IV) օքսիդն ստանում են չոր սուլֆիտների հետ ծծմբական թթվի խառնուրդի տաքացումից.

Na₂SO₃ + H₂SO₄=Na₂SO₄+ H₂O+ SO₂á

Արդյունաբերության մեջ ծծմբի (IV) օքսիդն ստանում են՝ ծծումբը, ծծմբաջրածինն ու մի շարք բնական սուլֆիդներն այրելով․

S+O₂=SO₂á

2H₂S+3O₂=2SO₂á+H+H₂O

4FeS₂+ 11O₂=8SO₂á + 2ZnO

քիմիական հատկությունները

Ծծմբի (IV) օքսիդը թթվային օքսիդն է, որն օժտված է այդպիսի օքսիդներին բնորոշ քիմիական բոլոր հատկություններով։

Սենյակային ջերմաստիճանում 1 լիտր ջրում «լուծվում»  է ավելի քան 40 Լիտր ծծմբային գազ։ Ստացվող ջրային լուծույթը մանուշկագույն լակմուսը  կարմիր է գունավորում, քանի ոև ծծմբային թթու է առաջանում․

Այս ռեակցիան դարձելի է։ Ջերմաստիճանն իջեցնելիս ավելանում է ծծմբային թթվի քանակությունը, իսկ բարձրացնելիս՝ առաջացած ծծմբային թթուն քայքայվում է։

Կատարե՛ք փորձ (նկար 10)

Փորձ 1. Գլանի մեջ ջուր լցրե՛ք ու մի քանի կաթիլ մանուշակագույն լակմուսի լուծույթ ավելացրեք։ Գդալիկի մեծ ծծումբ այրեք ւ գդալիկն իջեցրեք գլանի մեջ լցված ջրի մակարդակից քիչ բարջր ու այդպես պահեք այնքան, մինչև ծծումբը լրիվ այրվի։ Աստիճանաբար մանուշակագույնը կարմրի կփոխվի։

Գլանից կարմիր լուծույթը փորձանոթի մեջ լցրե՛ք ու թույլ տաքացրե՛ք։ Կանջատվեն գազի պղպջակներ, սուր հոտ կգացվի, և կարմիր գույնը մանուշակագույնի կփոխվի։ Կարծում ենք՝ տեղի ունեցած երևույթները կկարողանա՛ք ինքնուրույն բացատրել։

Ծծմբային թթուն միջին ուժի երկհիմն թթու է, դիսոցվոըն է աստիճանաբար․

Ծծմբային թթուն օժտված է թթուների հատկություններով՝ փոխազդում է հիմքերի ու հիմնային օքսիդների հետ։

Փորձ 2․ Նատրիումի հիդրօքսիդի ջրային լուծույթին մեկ կաթիլ մանուշակագույն լակմուս ավելացրե՛ք։ Վերջինիս գույնը կապույտի կփոխվի։ Գազատար խողովակի օգնությամբ փորձանոթի մեջ ծծմբային գազ անցկացրե՛ք։ Դրանից հետո եթե ջուրը գոլորշացնեք, ապա թիթեղի վրա աղի՝ նատրիումի սուլֆիտի բյուրեղներ կմնան․

SO₂ + 2NaOH = Na₂SO₃ + H₂O

Ծծմբի (IV) օքսիդը փոխազդում է նաև հիմնային օքսիդների հետ, օրինակ․

SO₂+ CaO=CaSO₃

Ծծմբի (IV) օքսիդը կարող է մասնակցել և օքսիդացման-վերականգնման ռեակցիանրի

S⁺⁴+2e⁺ à S⁺⁶ (վերականգնող)

S⁺⁴+4e^-à S⁰ (օքսիդացնող)

Այսպես՝ այդ օքսիդը ծծմբաջրածնի հետ փոխազդելից օքսիդացնող հատկություն է ցուցաբերում․

SO₂+2H₂S=3Sâ+ 2H₂O

Սակայն ծծմբի (IV) օքսիդին ու ծծմբային թթվին առավել բնորոշ է վերականգնող հատկությունը, օրինակ․

Այժմ 3 բաժակ լցրե՛ք ծծմբային գազով ու կատարե՛ք ևս երեք փորձ․

Փորձ 3 Ծծմբային գազով լցված առաջին բաժակին մեջ կարմիր վարդ իջեցրե՛ք

Վարդը կսպիտակի

Փորձ 4 Եկրորդ բաժակի մեջ ֆուքսին կարմիր ներկով թրջաժ թուղթ կամ կտոր իջեցրե՛ք։ Կարմիր գույնը կանհետանա։

Փորձ 5 Երրորդ բաժակի մեջ մանուշակագույն թանաքով թրջած թուղթ կամ կտոր իջեցրե՛ք։ Այս դեպքում էլ թուղթը (կտորը) kgwunaz8kvi:

Կիրառությունը․

Քանի որ ծծմբային գազը բազմաթիվ օրգանական միացություններ է գունազրկում, այդ իսկ պատճառով՝ դեռևս հին ժամանակներում օգտագործվել է մետաքսե ու բրդե գործվածքները ւ ծղոտն սպիտակեցնելու նպատակով։ Ծծմբի (IV) օքսիդը հակասնկիկային նյութ է, ուստի այդ գազով ծպահարում են հացահատիկի ու բանջարեղենի շտեմարանները, գինու կարասները, գռերը, պտուղներն ու մրգերը՝ դրանց փտումը կանխելու նպատակով։ Այդ եղանակը կիրառելի բերքի այն մասը, որն անմիջապես չի վերամշակվում, երկար ժամանակ պահպանվում է։ Եվ, թերևս, ամենակարևորը՝ ծծմբի (IV) օքսիդը ծծմբական թթվի արտադրության հիմնական ելանյութն է։

Այս մոլեկուլում կապը կովալենտային բևեռային է, իսկ ծծմբի օքսիդացման աստիճանը +6։

Ծծմբի (VI) օքսիդը ստացվում է կատալիզատորի՝ վանադիումի (V) օքսիդի (V₂O₅) ներկայությամբ բարձր ջերմաստիճաններում ծծմբի (IV) օքսիդն օքսիդացնելիս․

Ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները․

Ծծմբի (VI) օքսիդը սենյակային ջերմաստիճանում (+16,8^օC-ից բարձր) ցնդող, դյուրաշարժ հեղուկ է։ Օդում այդ հեղուկը «ծխում» է՝ ծծմբական թթվի մանրագույն կաթիլներից բաղկացած մառախուղ առաջացնելով։

Այս կաթիլներն առաջանում են ծծմբի (VI) օքսիդի ու օդում առկա ջրի գոլորշիների փոխազդեցությունից․

SO₃+H₂O=H₂SO₄

Սենյակային ջերմաստիճանում պահելիս հեղուկ ծծմբի (VI) օքսիդն աստիճանաբար պնդանում է։

Ծծմբի (VI) օքսիդը թթվային օքսիդ է՝ նման օքսիդների բնորոշ քիմիական բոլոր հատկություններով օժտված։ Այսպես՝ այդ օքսիդը, ծծմբական թթվի անհիդրիդը լինելով՝ փոխազդում է հիմքերի ու հիմնային օքսիդների հետ, օրինակ։

SO₃+2KOH=K₂SO₄+H₂O

SO₃+CaO=CaSO₄

Ծծմբի կիրառությունը

Ծծումբը լայնորեն օգտագործվում է մի շարք բնագավառներում, որոնցից են․

·         Ծծմբական թթվի արտադրություն (օգտագործվում է ծծմբի համաշխարհային արտադրության ուղիղ կեսը)․

·         Կաուչիուկից ռետինի ստացում․

·         Բժշկության մեջ՝ մաշկային հիվանդությունների բուժում․

·         Վառոդի ստացում․

·         Լուցկոը և թղթի արտադրություն․

·         Պլաստմասսաների արտադրություն․

·         Գյուղատնտեսական վնասատուների դեմ պայքար․

·         Ծծմբի (IV) օքիդի ստացում։

Ծծմբի հիմնական կիրառությունները ներկայացված են գծապատկերում․

Առաջադրանք

1.      Որքան են պրոտոնների ու նեյտրոնների քանակները ծծմբի հիմնական իզոտոպի (³²S) ատոմի միջուկում

Բնական իզոտոպները ₁₆S (95,08%), ₁₆ S (0,74), ₁₆S (4,16%), ₁₆S (0,02%)

Արտաքին էներգիական մակարդակի էլեկտրոնային կառուցվածքն ատոմի հիմնական վիճակում 3s²3p⁴:

2.      Ինչպես ձևերով է հանդիպում ծծումբը բնության մեջ։ Հակիրճ նկարագրե՛ք ծծմբի տարաձևությունները

Բնության մեջ ծծումբ ունի հիմնական երեք 3 պարզ նյութի՝ տարաձևությունների (ալոտրոպ ձևափոխությունների) տեսքով, շեղանկյունային (α), ասեղնաձև (β) և պլաստիկական։ Ամենակայուն շեղանկյունային ծծումբն է՝ բյուրեղային, դեղին, 112,8^oC հալման ջերմաստիճանով, մոլեկուլային բյուրեղացանցով պինդ է։

3.       Ինչպես կարելի է վնասազերծել ու հեռացնել լաբորատորիայում թափված սնդիկը։

Ա․Ծծմբի փոխազդեցությունը մետաղների հետ․

Սովորական պայմաններում ծծումբը փոխազդում է բոլոր ալկալիական ու հողալկալիական մետաղների և սնդիկի հետ՝ սուլֆիներ առաջացնելով․

2Na+S=Na₂S

Ca+S=CaS

Hg+S=HgS

Վերջին ռեակցիան կիրառվում է, օրինակ՝ կոտրված ջերմաչաձից կամ լաբորատորիայում թաձված սնդիկը վնասազերծելու և հեռացնելու նպատակով։

Տաքացնելիս ծծումբը միանում է նաւ ուրիշ ակտիվ մետաղների (ցինկ, ալյումին, երկաթ և այլն)։

4.      Թթվածնից բացի որ տարրի հետ միացություններում ծծումբը կարող է +6 օքսիդացման աստիճան դրսևորել։ Գրե՛ք այդ միացության քիմիական բանաձևը։

Իրենից ավելի մեծ էլեկտրաբասականությամբ տարրերի հետ փոխազդելից ծծումբն արդեն վերականգնող հատկություն է ցուցաբերում՝ +2, +4, +6 օքսիդացման աստիճաններ դրսևորելով․

5.      Ինչու թթվածնի հետ միացություններում ծծումբը կարող է միայն դրական օքսիդացման աստիճաններ դրսևորել։

Ծծմբի փոխազդեցությունը թթվածնի ու հալոգենների հետ․

Խխվւոմն այրվում է կապտավուն բոցով՝ ծծմբի (IV) օքսիդ (ծծմբային գազ) առաջացնելով․

S+ O₂=SO₂á

Սենյակային տփրմաստիճանում ծծումբը փոխազդում է ֆտորի, քլորի, իսկ տաքացնելիս՝ նաև բրոմի հետ, օրինակ․

S+3F₂=SF₆

S+CI₂=SCI₂

6.      Որ տարրերի հետ միացություններում ծծումբը բացասական օքսիդացման աստիճաններ է դրսևորում։

Տարբեր ռեակցիաներում ծծումբը կարող է հանդես գալ և որպես օքսիդացնող, ւ որպես վերականգնող։ Մետաղների, ինչպես նաև՝ իրենից ավելի փոքր էլեկտրաբացասականությամբ ոչ մետաղների հետ փոխազդելից ծծումբն օքսիդացնող հատկություն է ցուցավերում՝ երկու էլեկտրոն միացնելով․

S^o+2eà S^-2

7.      Գրե՛ք ծծմբի փոխազդեցության ռեակցիաների հավասարումները ցինկի, ալյումինի և երկաթի հետ։

Վերջին ռեակցիան կիրառվում է, օրինակ՝ կոտրված ջերմաչաձից կամ լաբորատորիայում թաձված սնդիկը վնասազերծելու և հեռացնելու նպատակով։

Տաքացնելիս ծծումբը միանում է նաւ ուրիշ ակտիվ մետաղների (ցինկ, ալյումին, երկաթ և այլն)։

Միայն ոսկին, պլատինը և այսպես կոչված պլատինային շարքի մետաղները որ մի պայմանում ծծմբի հետ չեն փոխազդում։

8.      Որ հալոգենների հետ է փոխազդում ծծումբը սենյակային ջերմաստիճանում։ Գրե՛ք համապատասխան ռեակցիաների հավասարումները։

Ծծմբի փոխազդեցությունը հալոգենների հետ․

Ծծումն այրվում է կապտավուն բոցով՝ ծծմբի (IV) օքսիդ (ծծմբային գազ) առաջացնելով․

S+ O₂=SO₂á

9.      Հակիրճ ներկայացրե՛ք ծծբաջրածին հիմնական քիմիական հատկությունները։

Ջրում ծծմբաջրածծնի լուծույթը՝ ծծմբաջրածնական թթուն, թույլ երկհիմն թթու ՝, դիսոցվում է աստիճանաբար, սակայն երկրորդ փուլում դիսոցումը գործնականում չի ընթանում․

10.  Ինչ նպատակով են սուլֆիդներն օգտագործվում վերլուծական քիմիայում։

Սուլֆիդները տարբերվում են գույնով և ջրում ու թթվում լուծելիությամբ, ինչն օգտագործում են վերլուծական քիմիայում՝ կատիոնների հայտաբերման նպատակով․

·         Na₂S, K₂S, BaS սուլֆիդները ջրում լուծելի են․

·         FeS, MnS, ZnS սուլֆիդները ջրում չեն լուծվում, բայց լուծվում են աղաթթվում․

·         CuS, PbS, HgS սուլֆիդները ոչ ջրում, ոչ թթվում չեն լուծվում․

·         Ցինկի սուլֆիդն սպիտակ նյութ էմ կադմիումի սուլֆիդը (CdS)` դեղին պղնձի (II) և կապարի (II) սուլֆիդները՝ սև, իսկ մանգանի (II) սուլֆիդը՝ վարդագույն։

11.  Առաջարկե՛ք երկաթի (II) սուլֆիդի ծծմբաջրածնի ստացման լաբորատոր եղանակ։

Ծծմբաջրածնական թթվի աղերը՝ սուլֆիդները, հիդրոլիզվում են, օրինակ

Ալյումինի սուլֆիդը (AI₂S₃) անդարձելի է հիդրոլիզվում, քանի որ ալյումինի հիդրօքսիդի AI(OH)₃, նստվվածք է առաջանում․

AI₂S₃ + 6H₂O= 2 AI(OH)₃â + 3H₂Sá

12.  Գրե՛ք ծծմբաջրածնի և ցինկի սուլֆիդի այրման ռեակցիաների հավասարումները։

Սուլֆիդային ծծումբը ներառում է ծծմբաջրածինը՝ H₂S, ցինկի խաբուսակը՝ ZnS, զինջարակը (կինովար)՝ HgSm կապարափայլը՝ PbS, պիրիտը (ծծմբահրաքար)՝ FeS₂ և այլն։

Սուլֆատային ծծումբը ներառում է գլաուբերյան աղը՝ Na₂So₄ x 10H₂P, գիպսը՝ CaSo₄ x 2H₂O, պղնձարջասպը՝ CuSO₄ x 5H₂, երկաթարջասպը՝ FeSO₄ x 7H₂O, և այլն։

13.  Հակիրճ նկարագրե՛ք (IV) օքսիդի ստացումն ու հիմնական հատկությունները

Ինչպես երևում է կառուցվածքից այս մոլեկուլում կապը կովալենտային բևեռային է,  իսկ ծծմբի օքսիդացման աստիճանը +4։

Ծծմբի (IV) օքսիդն օդից մոտավորապես 2,2 անգամ ծանր, բնորոշ սուր հոտով, անգույն գազ է։

Ստացումը․

Ծծմբի (IV) օքսիդն ստացվում է ծծումբը, ծծմբաջրածինն ու սուլֆիդներն այրելիս։ Լաբորատորիայում ծծմբի (IV) օքսիդն ստանում են չոր սուլֆիտների հետ ծծմբական թթվի խառնուրդի տաքացումից.

Na₂SO₃ + H₂SO₄=Na₂SO₄+ H₂O+ SO₂á

Արդյունաբերության մեջ ծծմբի (IV) օքսիդն ստանում են՝ ծծումբը, ծծմբաջրածինն ու մի շարք բնական սուլֆիդներն այրելով․

S+O₂=SO₂á

2H₂S+3O₂=2SO₂á+H+H₂O

4FeS₂+ 11O₂=8SO₂á + 2ZnO

14.  Անվանե՛ք այն թթուն, որը համապատասխանում է ծծմբի (IV) օքսիդն։  Գրե՛ք այդ թթվի ու կալիումի հիդրօքսիդի միջև ընթացող ռեակցիայի հավասարումը։

Ծծմբի (IV) օքսիդը թթվային օքսիդն է, որն օժտված է այդպիսի օքսիդներին բնորոշ քիմիական բոլոր հատկություններով։

Սենյակային ջերմաստիճանում 1 լիտր ջրում «լուծվում»  է ավելի քան 40 Լիտր ծծմբային գազ։ Ստացվող ջրային լուծույթը մանուշկագույն լակմուսը  կարմիր է գունավորում, քանի ոև ծծմբային թթու է առաջանում․

15.  Հակիրճ նկարագրեք ծծմբի (VI) օքսիդի ստացումն ու հիմնական հատկությունները։

Ծծմբի (VI) օքսիդի ունի երկու հիմնական  ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները։

Ֆիզիկական և քիմիակական հատկությունները։

Ծծմբի (VI) օքսիդը սենյակային ջերմաստիճանում (+16,8^օC-ից բարձր) ցնդող, դյուրաշարժ հեղուկ է։ Օդում այդ հեղուկը «ծխում» է՝ ծծմբական թթվի մանրագույն կաթիլներից բաղկացած մառախուղ առաջացնելով։

Այս կաթիլներն առաջանում են ծծմբի (VI) օքսիդի ու օդում առկա ջրի գոլորշիների փոխազդեցությունից․

SO₃+H₂O=H₂SO₄

16.  Գրե՛ք ծծմբի (VI) օքսիդի փոխազդեցության ռեակցիաների հավասարումները հետևյալ նյութերի հետ․

ա) K₂O

17.  Գրե՛ք  ծծմբի ու Բերթոլեի աղի (KCIO₃) միջև ընթացող ռեակցիայի հավասարումը, եթե ռեակցիայի արգասիքներն են ծծմբի (IV) օքսիդն ու կալիումի քլորիդը։

?

18.  Ավարտե՛ք հետևյալ քիմիական ռեակցիաների հավասարումները․

?

19.  Հակիրճ ներկայացրե՛ք ծծմբի և ծծմբի (IV) օքսիդի հիմնական կիրառությունները։

Ծծումբը լայնորեն օգտագործվում է մի շարք բնագավառներում, որոնցից են․

·         Ծծմբական թթվի արտադրություն (օգտագործվում է ծծմբի համաշխարհային արտադրության ուղիղ կեսը)․

·         Կաուչիուկից ռետինի ստացում․

·         Բժշկության մեջ՝ մաշկային հիվանդությունների բուժում․

·         Վառոդի ստացում․

·         Լուցկոը և թղթի արտադրություն․

·         Պլաստմասսաների արտադրություն․

·         Գյուղատնտեսական վնասատուների դեմ պայքար․

·         Ծծմբի (IV) օքիդի ստացում։

20.  Գրե՛ք այն ռեակցիաների հավասարումները, որոնց օգնությամբ հնարավոր է իրագործել հետևյալ փոխարկումները

SàZnSàSO₂àK₂SO₃àSO₂àSO₃àCaSO₄