Աշխարհագրություն

      
                        Իրանի Իսլամական Հանրապետություն

   1.       Քարտեզի վրա նշել Իրանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

2.       Բնութագրեք Իրանի աշխարհագրական դիրքը:

Իրանի Իսլամական Հանրապետություն ունի մի տարածքը՝  1.648 հզ․ կմ²:  Ամենից առաջ որոշվում է իր ընդարձակ տարածքով, որը ձգվում է Կասպից ծովից մինչև Պարսից և Օմանի ծոցերը և Թուրքիայի ու Իրաքի սահմաններից մինչև Աֆղանստան ու Պակիստան։ Այն գտնվում է ԱՊՀ անդամ-երկրներից դեպի Հնդկական օվկիանոս և Հարավային Ասիայից դեպի Միջին Արևելքի երկրներ ձգվող ցամաքային և օդային ճանապարհների խաչմերուկ։ Առանձնահատուկ տնտեսաաշխարհագրական և քաղաքաշխարհագրական օբյեկտ է Պարսից ծոցը, որի ափամերջ գոտում է գտնվում նավթի համաշխարհային պաշարների 67%-ը։ Քաղաքաաշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունը ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիային սահմանակից և Արաբական աշխարհին մոտ լինելն է։ Օրանի մակերևույթն առավելապես լեռնային է, զբաղեցված է հիմնականում Իրանական բարձրավանդակով։ Բարձր լեռները գրավում են երկրի տարածքի 1/3-ը։ Ամենաբարձր կետը երկրի հյուսիսով ձգբող Էլբուրսի լեռների Դեմավենդ լեռնագագաթն է (5604մ), իսկ  ամենացածրը՝ Մերձկասպյան իջվածքը (-28մ)։ Երկրի տարածքը գնտվում է Ալպ-Հիմալայան գեոսինկլինալային մազրում, ալպյան երիտասարդ լեռնային գոտու խակի են սահմաններում։ Դրա պատճառով էլ այստեղ հաճախակի են երկրաշարժերը։ Իրանական բարձրավանդակը շրջապատված է երիտասարդ ու բարձր լեռներով, հյուսիսում Թալիշի, Էլբուրսի լեռների և Կասպից ծովի հարավային ափի միջև տարածվում է ճահճոտ Հարավ-Կասպիական դաշտավայրը, իսկ Կարուն գետի ավազանում՝ Միջագետքի դաշտավայրի մի մասը (Խուզիստանի դաշտավայր): Դաշտավայրերն Իրանում մեծ մակերեսներ չեն զբաղեցնում, սակայն խիտ են բնակեցված և ամենուրեք աչքի են ընկնում մերձարևադարձային մշակաբույսերի տնկատափերով, այգիներով ու պարտեզներով։

3.       Որո՞նք են Իրանի զարգացման նախադրյալները:

Տնտեսության առաջատար ճյուղերն արդյունաբերությունն է։ Արդյունաբերության մեջ առաջատարը շարունակում են մնալ նավթի և բնական գազի արդյունահանումը և դրանց հետ կապված ճյուղերը։ Նավթի տարեկան հանույթը հասնում է 230 մլն տ-ի: Նավթի հանույթի ծավալը կախված է համաշխարհային շուկայի իրավիճակից և, որպես  կանոն, մեծ տատանումներ է տալիս։ Իրանում նավթն արդյունահանվում է գլխավորապես շատրվանային եղանակով։ Դրա շնորհիվ արդյունահանման վրա ծախսերն անհամեմատ քիչ են։ Արդյունահանված նավթի մեծ մասը (60%-ից ավելին) արտահանվում է, մնացածը վերամշակվում է երկրի ներսում՝ Աբադանում, Թեհրանում, Թավրիզում, Ահվազում։ Իրանը նավթարտահանող երկրների կազմակերպության՝ ՕՊԵԿ-ի անդամ է։ Երկրի  էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը տալիս են ՋԷԿ-երը։ Խոշոր ՋԷԿ-եր գործում են Թեհրանում և Սպահանում։ Իրանում մեծ ծավալի աշխտանանքներ են տարվում ատոմային էներգետիկայի ստեղծման, մասնավորաբար՝ Բուշերի ատոմային էլեկտրակայանի կառուցման ուղղությամբ։ Այդ հանգամանքը մշտական լարվածության -առարկա է դարձել Իրանի և բարձր զարգացած երկրների (հատկապես ԱՄՆ-ի) միջև» Դա հանգեցրել է անգամ նրանց կողմից Իրանի դեմ տնտեսական պատժամիջոցների կիրառմանը։ Իրանի մեքենաշինությունը երիտասարդ, բայց արագ զարգացող ճյուղ է։ Այն թողարկում է ավտոմոբիլներ, տրակտորներ, էլեկտրատեխնիակական և էլեկտրոնային մեքենաներ։ Գլխավոր կենտրոններն են Թեհրանը, Թավրիզը և Սպահանը։ Արագ զարգանում է քիմիական արդյունաբերությունը, որին նպաստել է հարուստ հումքի առկայությունը։ Այն թողարկում է պարարտանյութեր, պլաստմասաներ, ռետինատեխնիկական ապրանքներ, ներկեր, լաքեր, լվացող նյութեր։ Հիմնական կենտրոններն են Աբադանը, Սպահանը և Թեհրանը։ Թեթև արդյունաբերության հնագույն, ամենատարածված և եկամտաբեր ճյուղը գորգագործությունն է։ Իրանական ձեռագործ գորգերը մեծ պահանջարկ ունեն միջազգային շուկայում։ Գորգագործությունը զարգացած է ամենուրեք․ առավել խոշոր կենտրոններն Թավրիզը, Սպահանը, Քերմանը։ Եվ Թեհրանում գործում է գորգերի թանգարան։ Հնագույն ժամանակներից ի վեր Իրանը հայտնի է արծաթի փիրուզի, փայտի գեղարվեստական արտադրանքով։ Մեծ համբավ ունի տնայնագործական արտադրանքը։ 

                                         Հայաստանի Հանրապետության                                                     խոշոր Քաղաքները 

Յուրաքանչյուր քաղաք բազմաբնույթ կապերի մեջ է գտնվում իրեն շրջապատող տարածքի հետ և այդ տարածքի ծնունդն է։ Միաժամանակ քաղաքը հակադարձ ներգործություն է ունենում շրջակա տարածքի վրա, հանդես է գալիս որպես այդ տարածքի կազմակերպիչ կենտրոն։ Նրա շուրջն են հանգուցվում տարածքը համախմբող տնտեսական-տրանսպորտային կապերը»

Ինչքան հզոր է քաղաը և  բազմազան՝ գործառությները, այնքան ընդարձակ է դրա ազդեցության ոլորտը շրջակա բնակավայրերի վրա։

Իրենց աշխարհագրական նշանակությամբ, այսինքն՝  աշխատանքի աշխահագրական բաժանմանն իրենց մասնակցության աստիճանով, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքները բաժանվում են հետևյալ երեք խմբերի՝

1.Համապետական կենտրոն։ Դա Հայաստանի Հանրապետություն տարաբնակեցման միասնական համապետական համակարգի կենտրոնն է՝ Երևան մայրաքաղաքը։ Երևանում կենտրոնացած են Հայաստանի Հանրապետության իշխանության բարձրագույն մարմինները, այստեղ հանգուցվում են ներհայաստանյան և միջազգային տրանսպորտային ուղիները։

2. Մարզային կենտրոններ, որոնցից յուրաքանչյուրը կենտրոն է երկրի մի մասի՝ համեմատաբար ընդարձակ տարածաշրջանի համար։ Լրիվ ձևավորված կամ ձևավորվող այդպիսի կենտրոններ են մարզերի վարչական կենտրոնները։ Դրանց շարքում առավել հասուն և բարձր կարգի կենտրոններ են Գյումրին, Վանաձորը, Կապանը, Գավառը և Իջևանը։

3. Տեղական նշանակության կենտրոններ։ Այդպիսիք են Հայաստանի Հանրապետության մնացած քաղաքները, այդ թվում նախկին վարչական շրջանների կենտրոնները։ Դրանց ազդեցության ոլորտում են գտնվում շրջակա մինչև 10 կմ շառավղով գյուղական բնակավայրերը։ Եթե Երևանն իրեն է ձգում երկրի տարածքն ամբողջությամբ, ապա տարածաշրջանային մարզային կենտրոնն՝ այդ տարածքի միայն մի մասը։ Ծանոթանանք քաղաքային խոշոր կենտրոններին առավել մանրամասն։

Գյումրին (հին և միջին դարերում՝ Կումայրի, մինչև 1837 թ-ը՝ Գյումրի, 1837–1924 թթ-ին՝ Ալեքսանդրապոլ, 1924–90 թթ-ին՝ Լենինական) մեծությամբ Հայաստանի Հանրապետության 2-րդ քաղաքն է (Երևանից հետո): Գտնվում է Շիրակի դաշտում՝ Ախուրյան գետի ձախ ափին՝ ծովի մակերևույթից 1556 մ բարձրության վրա: Հեռավորությունը Երևանից 116 կմ է:

Քաղաքի տարածքում հայտնաբերվել են մ. թ. ա. III հազարամյակից մինչև ուշ միջնադարին վերաբերող հնագիտական հուշարձաններ, բրածո կենդանիների մնացորդներ, կավե ու բրոնզե իրեր, ուշ բրոնզի և վաղ երկաթի դարերի գործիքներ ու զենքեր: Հայտնաբերված սեպագիր արձանագրությունը վկայում է, որ Շիրակի տարածքը եղել է Էրիախի երկրի կազմում (մ. թ. ա. IX–VI դարեր):

Գյումրին հնագույն բնակավայր է: Ըստ Ղևոնդ Ալիշանի՝ 774 թ-ին արաբ զավթիչների դեմ Արտավազդ Մամիկոնյանի գլխավորած ժողովրդական հուզումները տեղի են ունեցել Շիրակ գավառի Կումայրի գյուղում: 

1804 թ-ին Գյումրին գրավել են ռուսները: 1828–29 թթ-ի ռուս-թուրքական պատերազմի և Ադրիանապոլսի պայմանագրի (1829 թ.) կնքումից հետո՝ 1829–30 թթ-ին, Կարսից, Կարինից գաղթած զգալի թվով հայեր բնակություն են հաստատել Գյումրիում և նրա մերձակայքում: 1837 թ-ին` Ռուսաստանի Նիկոլայ I ցարի այցելությունից հետո, Գյումրին նրա կնոջ՝ Ալեքսանդրայի անունով կոչվել է Ալեքսանդրապոլ: 1849 թ-ին դարձել է նորաստեղծ Երևանի նահանգի Ալեքսանդրապոլի գավառի կենտրոնը: Հիմնվել են նաև ռազմական ամրություններ, զինվորական ավաններ (Սևերսկի, Պոլիգոններ, Կազաչի պոստ): 1899 թ-ին` երկաթուղու կառուցումից հետո, Ալեքսանդրապոլը դարձել է երկաթուղային կարևոր հանգույց, ռազմավարական, առևտրական, արհեստավորական և մշակութային կենտրոն: 

Քաղաքը հայտնի էր իր աշուղներով (Ջիվանի, Շերամ, Ֆահրադ, Հայաթի և ուրիշներ) ու եկեղեցիներով (նշանավոր էին Սբ Փրկիչը, Սբ Աստվածածինը, Սբ Գևորգը և այլն), գործում էին օրիորդաց գիմնազիան, առևտրական ուսումնարանը, ծխական ու մասնավոր դպրոցներ, 2 տպարան, կինոթատրոններ, հրատարակվում էին թերթեր, հանդեսներ, գրքեր, օրացույցներ, կազմակերպվում էին թատերական ներկայացումներ:

1880 թ-ին Գյումրիում ելույթներ է ունեցել Պետրոս Ադամյանը: Հետագայում հյուրախաղերով հանդես են եկել Սաֆրազյան ամուսինները, Արամ Վրույրը, Զաբելը, Հովհաննես Աբելյանը, Սիրանույշը և ուրիշներ: Նոր թատրոնի ստեղծմանը նպաստել են Հովհաննես Զարիֆյանը, Օվի Սևումյանը, Մանվել Մանվելյանը, Արմեն Արմենյանը և ուրիշներ: Քրիստափոր Կարա-Մուրզայի, Արշակ Բրուտյանի, Արմեն Տիգրանյանի ջանքերով քաղաքում ստեղծվել են երգչախմբեր:

Գյումրիում է ծավալվել Նիկողայոս Տիգրանյանի` ազգային դաշնամուրային երաժշտության հիմնադիրներից մեկի գործունեությունը (ժողովրդական երգերի ու պարերի դաշնամուրային առաջին մշակումներ և այլն):

1912 թ-ին սիրողական խմբի ուժերով բեմադրվել է Արմեն Տիգրանյանի «Անուշ» օպերան: 1920-ական թվականներին համերգներ են ունեցել ականավոր կատարողներ՝ ջութակահար Հովհաննես Նալբանդյանը, երգիչ Տիգրան Նալբանդյանը, Կոմիտասի անվան լարային քառյակը և ուրիշներ:

1920 թ-ի դեկտեմբերի 2-ին այստեղ կնքվել է Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը Թուրքիայի հետ:

1925 թ-ին Ալեքսանդր Թամանյանը նախագծել է քաղաքի գլխավոր հատակագիծը, սակայն 1926 թ-ի երկրաշարժը խաթարել է քաղաքի զարգացման ընթացքը:

Խորհրդային տարիներին Գյումրիում ստեղծվել էր բազմաճյուղ արդյունաբերություն (տեքստիլ-տրիկոտաժի, մեքենաշինական, շինանյութերի, սննդի, կոշիկի, փայտամշակման և այլն), գործում էին կրթական ու մշակութային բազմաթիվ հաստատություններ:

 1988 թ-ի Սպիտակի աղետալի երկրաշարժից Գյումրին խիստ տուժել է. զոհվել և խեղվել է մի քանի տասնյակ հազար մարդ, ավերվել են 1960-ական թվականներից հետո կառուցված շենքերի հիմնական մասը` մոտ 2 մլն մ2 բնակելի ֆոնդ, ծառայողական շենքերի և արդյունաբերական համալիրների ավելի քան 80 %-ը:

Վաղարշապատ    1945-1995 թթվականներ կոչվել է Էջմիածին , քաղաք Հայաստանի Արմավիրի մարզում։ Վաղարշապատ բնակչության թվով  57. 800 հազար չորրորդն է Հայաստանի Հանրապետությունում։ Հայաստանի քաղաքներից մեծությամբ 4-րդն է։ Վաղարշապատ Էջմիածնում կա 5 եկեղեցի, որոնցից մեկը՝ Էջմիածնի Մայր Տաճարը, Հայաստանի գլխավոր եկեղեցին է և գտնվում է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի համալիրի մեջ, որը Հայ Առաքելական Եկեղեցու հոգևոր և վարչական կենտրոնն է։

Վաղարշապատն ունի գլխավոր ճանապարհ դեպի մայրաքաղաք Երևան։ Միացված է Երևանին գյուղերով։ Վաղարշապատից դեպի Երևան մայրուղին 15-16 կմ է։

Հրազդան մինչև 1959 թվականը՝ Ներքին Ախտա, քաղաք Հայաստանի Հանրապետությունում, Կոտայքի մարզի վարչական կենտրոնը։ Հրազդան բնակչության թվով 53,700 հինգերորդ է Հայաստանի Հանրապետությունում։ Գտնվում է Հրազդան գետի ափին, Երևանից 40 կմ հյուսիս-արևելք։

Մինչև 1959 թ. քաղաքը կոչվել է Ներքին Ախտա։ Ընդգրկված է եղել Երևանի նահանգի Նոր Բայազետի գավառում։ 1959 թվականին քաղաքը շրջանային, 1962 թվականից՝ հանրապետական ենթակայության քաղաք, 1930-95 թվականին՝ Հրազդանի շրջանի վարչական կենտրոնը, 1995 թվականից՝ Կոտայքի մարզի մարզկենտրոնը։

Ավտոճանապարհների հանգույց է, ունի երկթուղային կայարան։ Հրազդանի շրջագծի մեջ են մտնում նախկին Աթարբեկյան, Մաքրավան, Ջրառատ, Կաքավաձոր գյուղերերը։ Տարածքը՝ 20 կմ²։

    Կապան, նախկինում Ղափան, քաղաք Հայաստանում, Սյունիքի մարզի մարզկենտրոնը։ Գտնվում է երկրի հարավ-արևելքում, Երևանից 320 կմ հարավ-արևելք, Ողջ գետի ափին, Խուստուփ լեռան հյուսիսային ստորոտին, 910 մ բարձրության վրա, մշտական բնակչությունը 2011 թվականանի մարդահամարի արդյունքներով կազմել է 43190 մարդ, 2015 թվականի դրությամբ՝ 42 700 վեցերորդ Հայաստանի Հանրապետությունում։ Կապան անունը քաղաքը ստացել է Կապան գետի անունից, որի վրա գտնվում է։

Կապանը որպես քաղաք կազմավորվել է 1928 թվականին։

                                                       Արևելյան Ասիա

1.     Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի Արևելյան Ասիա տարածաշրջանը:

Արևելյան Ասիան Ասիա աշխարհամասի ընդարձակ տարածաշրջան է, որը տարածված է հյուսիսում՝ Ռուսաստանի, Կենտրոնական, Հարավային և Հարավարևելյան Ասիայի միջև։ Տարածքւ մոտ 12 մլն կմ է, որը կազմում է Ասիայի ամբողջ տարածքի ավելի քան ¼-ը։ Այնպիսի մեծ տարածքն առանձանում է բնական պայմանների մեծ բազմազանությամբ։ Արևելյան Ասիայի տարածքում ըստ մակերևույթի բնույթի առանձանում է ֆիզիկաաշխարհագրական երկու ենթատարածաշրջան։ Արևմտյան մասում հիմնականում լեռներ են և սարահարթեր՝ Հիմալայների արևելյան լանջերը, Կունլուն, Մոնղոլական Ալթայ և այլ լեռնաշղթաներւ, ինչպես նաև Տիբեեթի, Գոբի․ Տակլամական և այլ սաչահարթերը։ Լեռներում և սարահարթերում մարդու կյանքի համար վտանգավոր են սառցադաշտը, ցուրտը, կլիմայի չորություն, ինչպես նաև երկրաշարժերը։ Տարածաշրջանի արևելքում խաղաղ օվկիանոսյան երկրաշարժավտանգավոր գոտու մի հատվածն է, իսկ արևմուտքում՝ միջերկրածովյան-ասիական (Ալպ-Հիմալայան) գոտու մի հատվածը։ Արևելյան Ասիայում են տեղի ունեցել աշխարհի ամենակործանարար երկրաշարժերը։

Տարածքի զգալի ձգվածության և մակերևույթի բարձրությունների մեծ տատանումների հետևանքով կլիմայական պայմանները խիստ բազմազան են, նույնիսկ հակադրական։ Արևելյան Ասիայի մեծ մասում կլիման մուսսոնային է՝ ամառային առատ տեղումներով։ Տեղումների տարկեան քանակը հյուսիս-արևելքում 250 700 մմ է, արևելքոըմ` 250 700 մմ է, արևելքում՝ 400-900 մմ, հարավ-արևելքում՝ 1000-2000 մմ, իսկ Ճապոնական ու մյուս կղզիներում՝ 2000-3000 մմ։

2.     Ի՞նչ դեր ունի Արևելյան Ասիան համաշխարհային տնտեսությունում:

Տարածաշրջանի արևելյան մասում մակերևույթը գլխավորապես հարթավայրային է։ Այստեղ առավել խոշոր Մեծ Չինական դաշտավայրն է՝ գյուղատնտեսական մթերքի արտադրության խոշորագույն տարածքներից մեկը։ Թեպետ բնական պայմաններն այստեղ բարենպաստ են տնտեսական գործունեության համար, սակայն երբեմն լինում են ջրհեղեղներ, ավերիչ թայֆուններ և ցունամիներ։

3.     Որո՞նք են Արևելյան Ասիայի երկրների տնտեսության մասնագիտացված ճյուղերը:

Արևելյան Ասիայի բնական պայմաններն ու ռեսուրսները բարենպաստ նախադրյալներ են ստեղծել և արդյունաբերության, և գյուղատնտեսության զարգացման համար։ Սակայն այս տարածաշրջանի երկրները երկար ժամանակ տնտեսական ու սոցիալական զարգացման գործըմթացից գրեթե դուրս են մնացել։ Օտարերկրյա կապիտալի ներդրման շնորհիվ զարգացման «անշարժ կետից» առաջինը դուրս եկան Ճապոնիան և Հոնկոնհը (Սյանգանը), որոնց հետևեցին Կորեայի Հանրապետությունը․ Չինաստանից փաստորեն անջատված Թայվան պետությունը․ իսկ վերջին տարիներին՝ նաև հզոր Չինաստանը։ Կորեայի Հանրապետությունը․ Թայվանը, մինչև Չինաստանի հետ վերամիավորվելը՝ նար Հոնկոնգը (Սյանգանը), ինչպես նաև Հարավարևելյան Ասիայում գտնվող Սինգապուրը, զարգացել են ավելի աևագ, քան զարգացող երկրներն ընդհանուր առմամբ։

Արևելյան Ասիայի պետությունները միմյանցից տարբերվում են մի շարք հատկանիշներով։ Տարածքի մեծությամբ առավել խոշոր պետությունները Չինաստանն ու Մոնղոլիան են․ բնակչության թվով՝ Չինաստանն ու Ճապոնիան, տնտեսական հզորությամբ՝ Չինաստանը, Ճապոնիան և Կորեայի Հանրապետությունը։ Ըսը պետական կարգի՝ Ճապոնիական միապետություն է, իսկ մնացյալները՝ հանրապետություններ։ Զարգացման մակարդակի տեսանյունից՝ Ճապոնիան զարգացած երկիր է, իսկ մյուսները՝ զարգացող երկրները» Ըստ սոցիալ-տնտեսական համակարգի՝ Կորեայի ժողովրդադեմոկրատակն հանրապետությունը դեռևս սոցիալիստական երկիր է, իսկ մյուսները՝ շուկայական տնտեսությամբ երկրներ։

4.     Քարտեզի վրա նշել Արևելյան Ասիայի երկրները և այդ երկրների ափերը ողողող ջրային ավազանները:

                                                              Ճապոնիա

1.    Քարտեզի վրա նշել Ճապոնիայի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

2.    Բնութագրեք Ճապոնիայի աշխարհագրական դիրքը:

Ճապոնիա պաշտոնական անունը «Նիպպոն, Նիհոնկոքու»  պետություն է Ասիայի խաղաղ օվկիանոսյան ափերից դեպի արևելք գտնվող կղզիների վրա։ Հնուց ի վեր ճապոնացիներն իրենց երկրին ասում են Նիպպոն կամ Նիհոն, որը կազմված է 2 հիերոգլիֆային նշաններից՝ «արև» և «հիմք»։ Ճապոնական դրոշի վրայի կարմիր արևային սկավառակը և պետական զինանշանի կլոր ոսկեծաղիկը՝ քրիզանթեմը, նույնպես խորհրդանշում են ծագող արևը։

Ճապոնիան ժամանակակից աշխարհի հզորագույն երկրներից է։ Մյուսներից զգալիորեն տարբերվում է իր աշխարհագրական դիրքով, պատմական անցյալով, լեզվով, տնտեսական զարգացմամբ և բնութագրական այլ գծերով։
Իր տարածքով Ճապոնիան գերազանցում է եվրոպական տերություններից շատերին։ Բնակչությունը կազմում է 127 110 047 մարդ:

3.    Ի՞նչ դեր ունի Ճապոնիան հարավային-արևելք Ասիայում և ամբողջ աշխարհում

Բնական երկրների խումբ Ասիայում, հյուսիսային լայնության մոտ 20° և 60° միջև, ընդգրկում է Ռուսաստանի և Չինաստանի արևելյան մասը, ԿԺԴՀ, Հարավային Կորեան և Ճապոնիան։ Ռելիեֆում տիրապետող են լեռներն ու բարձրավանդակները (Զուզջուր, Սիխոտե-Ալին, Բուրեական լեռնաշղթա, Մեծ Խինգան, Կամչատկայի լեռներ), որոնք հերթագայվում են կուտակումային խոշոր հարթավայրերով (Մերձամուրյան, Չինական Մեծ և այլն)։ Կլիման մուսոնային է՝ խոնավ ամառներով և համեմատաբար չոր ձմեռներով։ Ամռանը և աշնանը հաճախ Արևելյան Ասիայի վրայով անցնում են թայֆունները։ Բուսածածկույթը հիմնականում անտառային է, աչքի է ընկնում տեսակների բազմազանությամբ և էնդեմիկների առատությամբ։ Բարեխառն գոտում փշատերև և խառն անտառներն են, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտում՝ խառը տերևաթափ-մշտադալար անտառները, ավելի քիչ խոնավ վայրերում՝ անտառատափաստանը և տափաստանը։

1.    Որո՞նք են Ճապոնիայի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

Տնտեսության կառուցվածքը վկայում է երկրի զարգացման շատ բարձր՝ հետարդյունաբերական փուլի մասին։

Գյուղատնտեսություն տեսակարար կշիռը շատ փոքր է։ Այդ ոլորտը հովանավորվում է պետության կողմից ու աչքի է ընկնում բարձր արտադրողականությամբ։ Տնտեսության կարևոր ճյուղն արդյունաբերությունն է, որը մեծ կախում ունի հումքի ու վառելիքի ներկրումից ու առանձնանում է առաջավոր տեխնոլոգիաների կիրառմամբ, արտադրական բարձր մշակույթով, արտադրանքի ցածր ինքնարժեքով։ Ճապոնական ապրանքներն իրենց բարձր մրցունակության շնորհիվ աշխարհում մեծ պահանջարկ ունեն։

Երկրի արդյունաբերություն բազմաճյուղ է։ Բարձր զարգացած ճյուղ է էներգետիկական արդյունաբերությունը, որն օգտագործում է երկրի ածխի ու գետերի ջրաէներգետիկական պաշարները և ներկրվող նավթը, հեղուկացված գազը և ուրանը։

Սև մետաղաձուլությունը հենվում է հիմնականում ներկրվող հումքի վրա։ Պողպատի ձորլմամբ Ճապոնիան աշխարհում երկրորդն է։ Ամենաառաջավոր տեխնոլոգիաներով աշխատող ձեռնարկությունները տեղաբաշխված են Կյուսյու կղզու հյուսիսում և Հոնսյու կղզում՝ Տոկիո, Յոկոհամա, Օսակա և Կոբե քաղաքներում խոշորագույն ձեռնարկությունը գտնվում է Հոկայդո կղզում՝ Մուրորան քաղաքում։ Գունավոր մետաղաձուլության պղնձի ու ցինկի ձուլումը; Այդ մետաղների ձուլարանները մեծ մասամբ, տեղաբաշխված են մետաղների խտանյութի ներկրման նավահանգիստներում։ Մեքենաշինություն երկրի արդյունաբերության առաջատար ճյուղն է, որն ապահովում է ամբողջ արդյունաբերական արտադրանքի արժեքի և կառուցվածքում մեծ տեսակարար կշիռ ունեն տրանսպորտային, ռադիո-էլեկտրոնային, էլեկտրատեխնիկական ու ծանր մեքենաշինությունը, ինչպես նաև հաստոցաշինությունը։ Առանձնապես զարգացած է նավաշինությունը, որով մի քանի տասնամյակ է, ինչ Ճապոնիան աշխարհում առաջինն է՝ համաշխարհային արտադրանքի շուրջ կեսը մատակարրելով։ Նավաշինական կենտրոններ են Տոկիոն, Յոկոհաման, Իսական, Կոբեն։ Խոշոր կենտրոն է և Կուբե քաղաքը՝ Հոնսյու կղզում։

                                                          Հնդկաստան

'

      

               

1.      Քարտեզի վրա նշել Հնդկաստանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

2.      Բնութագրեք Հնդկաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Հնդկաստան, պաշտոնապես՝ Հնդկաստանի Հանրապետություն, երկիր Հարավային Ասիայում։ Զբաղեցրած տարածքով աշխարհի յորթերորդ, իսկ բնակչությամբ՝ երկրորդ երկիրն է (ավելի քան 1.2 միլիարդ մարդ), ինչպես նաև ամենաբնակեցված ժողովրդավարական երկիրը։ Հարավում շրջապատված է Հնդկական օվկիանոսով, հարավ-արևմուտքում՝ Արաբական ծովով, իսկ հարավ-արևելքում՝ Բենգալյան ծոցով։ Արևմուտքում սահմանակցում է Պակիստանի հետ։ Հույսիս-արևելքում սահմանակցում է Չինաստանի, Նեպալի և Բութանի հետ, իսկ արևելքում՝ Մյանմայի և Բանգլադեշի հետ։ Հնդկաստանի մոտակայքում՝ Հնդկական օվկիանոսի վրա են գտնվում Շրի Լանկան և Մալդիվները։ Հնդկաստանի Անդամանյան և Նիկոբարյան կղզիները սահմանակցում են Թաիլանդին և Ինդոնեզիային։ Մայրաքաղաքը՝ Նյու Դելի, այլ մետրոպոլիաներից են Մումբայը, Կալկաթա, Չեննայը, Բանդալորը, Հայդարաբադը և Ահմադաբադը։

3.      Ի՞նչ դեր ունի Հնդկաստանը հարավային Ասիայում և ամբողջ աշխարհում։

Ասիա աշխարհամասի հարավային մասն է, որի մեջ մտնում են Բանգլադեշը, Բութանը, Հնդկաստանը,Նեպալը, Պակիստանը, Շրի Լանկան, Մալդիվները.։ Հարավային Ասիայի սահմաննների վերաբերյալ կան նաև այլ մոտեցումներ։

4.      Որո՞նք են Հնդկաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

Հնդկաստանի տնտեսության զարգացման ուղին երկար ու բարդ է։ Միջնադարում երկրում արտադրված թանկարժեք քարերը, ոսկե իրերը, ոսկեթել գործվածքները, մետաղե իրերն ու այլ ապրանքներն իրենց տեսքով ու որակով զարմացնում ու հրապուրում էին եվրոպացիներին։ Գաղութատիրոթյան ժամանակահատվածում Հնդկաստանից, Մեծ Բրիտանիա էին արտահանում բամբակ, ջուտ (կոպիտ թել), ծխախոտ և գյուղատնտեսական այլ արտադրանք, ինչպես նաև՝ բազմազան հանքանյութեր, իսկ Մեծ Բրիտանիայից երկրում էին գործարանների, սարքավորումներ, մեքենաներ, գործիքներ, տրանսպորտային միջոցներ։ Միաժամանակ՝ որոշ հումքատեսակների մի մասը մշակվում էր տեղում, ինչի շնորհիվ՝ երկրում համեմատաբար զարգացավ բամբակե գործվածքի, ջուտի, թեյի, շաքարի, ծխախոտի արդյունաբերությունը։

1970 թվականին սկսվեց երկրի արդյունաբերության զարգացման նոր փուլը, որի ընթացքում շատ արտադրատեսակների գծով երկիրն ինքնաբավ դարձավ։ Հնդկաստանում 1991 թվականից, հետո իրականացվում է արդյունաբերական հեղաշրջում՝ ինքնաբավ երկիրը մշակող արդյունաբերության արտադրանք արտահանող երկիր դարձնելու պետական ծրագիրը։ Հնդկաստանն այսօր դարձել է աշխարհի առավել հզոր ու արագ զարգացող երկրներից մեկը։ Համախառն ներքին արդյունքի բացարձակ ծավալով դա աշխարհի խոշորագույն երկրներից մեկն է։ 1980 թվականից սկսած Հնդկաստանը դասվում է նոր արդյունաբերական երկրների շարքը։ Չնայած տնտեսական զգալի առաջընթացին՝ տնտեսական զարգացման մակարդակը դեռևս ցածր է։ Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ով Հնդկաստանն աշխարհի 167-րդ երկիրն է։

                                                                   Ֆրանսիա

          

1.    Բնութագրել Ֆրանսիայի աշխարհագրական դիրքը: 

Ֆրանսիան գտնվում է Եվրոպայի ծայր արևմուտքում և ունի շատ հարմար տնտեսաաշխարհագրական դիրք։ Աշխարհագրական դիրքի բնորոշ գծերն են ա) հարևանային դիրքը։ Նրա բոլոր հարևանները Եվրամիության անդամ զարգացած երկրներ են։ բ) Երկու անգամ ավելի երկար ծովային սահմանները, քան ցամաքայինը։ Ատլանտյան օվկիանոսի և նրա մասը կազմող Միջերկրական ծովի հետ սահմանակցումը հնարավորություն է տալիս ակտիվ մասնակցություն ունենալ համաշխարհային ծովային առևտրին։ գ) Տարածցիկ դիրքը, քանի այստեղով են անցնում Միջերկրական ծովից դեպի Հյուսիսային ծով և Իսպանիայից դեպի Իտալիա ու Եվրոպայի այլ երկրներ անցնող կարևոր ճանապարհները։

2.    Որո՞նք են ֆրանսիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները

Հարմար տնտեսաաշխարհագրական դիրքը, մակերևույթի համեմատաբար հարթ բնույթը, բարենպաստ կլիմայակն պայմանները և տարբեր բնական ռեսուրսների հողային, ջրային, մետաղային առկայությունը լավ նախադրյալներ են տնտեսության տարբեր ճյուղերի զարգացման համար։

Ֆրանսիայի մակերևույթը բազմազան է։ Հարթավայրերը տարածված են երկրի հյուսիսում  և արևմուտքում։ Իսկ հարավում և հարավ-արևելքում հին ու քայքայված Կենտրոնական Զանգվածն է և երիտասարդ Պիրենեյան ու Ալպյան լեռները։

Ֆրանսիայի համեմատաբար խոնավ և մեղմ կլիման բարենպաստ նախադրյալներ է ստեղծում բարեխառն գոտու բոլոր մշակաբույսերի, իսկ հարավային մասուն՝ նաև մերջարևադարջային գոտու մշակաբույսերի ձիթապտուղ, ցիտրուստները և այլն աճեցման համար։ Ֆրանսիայի ջրագրական ցանցը խիտ է։ Տրանսպորտային նշանակություն ունեն համեմատաբար մեծ գետերը՝ Սենը, Ռոնը, Լուարը, Գարոնը։ Հարավ-արևելքի լեռնային գետերի վրա կառուցված են մեծ թվով ՋրԷԿ-ներ։ Անցյալում երկրի տարածքը ծածկված էր լայնատերև անտառներով։ Մարդու երկարատև գործունեության հետևանքով դրանց մեծ մասը հատվել է՝ վերածվելով վարելահողերի, մարգագետինների, այգիների, բնակավայրերի։ Անտառը պահպանվել է միայն ոչ մեծ պուրակների տեսքով։

Ֆրանսիայում մեծ աշխատանքներ են տարվում բնության պահպանության և վերականգնամ ուղղությամբ։ Երկրի արևմուտքի ավազոտ հողերում և Փարիզի մերջակայքում ստեղծվում են սոճուտներ։ Ընդարձակվում է անտառածածկ մակերեսը, որն այսօր կազմում է երկրի ընդհանուր տարածքի մոտ 25%-ը։

Միջերկրականաի աձերի Ֆրանսիական Ռիվյերայի և ձյունառատ Ալպերի մաքուր օդն ու լեռնային գեղատեսիլ բնությունը, հազարավոր կիլոմտետրորվ ձգվող ավազային լողափերը, բարձրորակ ճանապարհներն ու սպասարկման ոլորտը, պամաճարտարապետական ու մշակութային հուշարձաններն այն հզոր նախադրրյալներն ու գործոններն են, որոնք Ֆրանսիակ դարձրին միջազդային զբոսաշրջության խոշորագույն երկրին աշխարհում։ Զբոսաշրջության դասակն երկրի հանդիսացող Ֆրանսիա տարեկան այցելում է 70-75 մլն զբոսաշրջիկ՝ շատ ավելի, քան նրա բնակչության թիվն է։ Տնտեսության այս ճյուղի տարեկան եկամուը կազմում է ավելի քան 30 մլրդ եվրո։

Երկրի հարավային ափը Երկնագույն Ափ կոչվող գեղատեսիլ լողափով, տաք ու չոր ամառներով միջերկրածովյան կլիմային պայմաններում դարջել է զբոսաշրջության և հանգստի համաշխարհային կենտորններից մեկը։ Հարավային ափի քաղաքներից Կաննում ամեն տարի անցկացվում են միջազգային կինոփառատոններ։

3.    Ի՞նչ դեր ունի Ֆրանսիան ժամանակակից աշխարհում և տարածաշրջանում:

Գալիա երկրամասի տարածքները այդ ժամանակ ընկած էին Հռենոսի, Ատլանտյան օվկիանոսի, Պիրենեյների և Միջերկրական ծովի միջև։ Ժամանակակից Ֆրանսիայի տարածքները մոտավոր համընկնում են Գալիայի հետ։ Գալիան բարգավաճող երկիր էր, որի հարավային մասը ենթարկվում էր հռոմեական և հունական ճնշումներին։ Մ.թ.ա 390 թվականին Գալլերի առաջնորդ Բրենուսը անցավ Ալպերը և ներխուժեց Իտալիա՝ հաղթելով Ալլիայի ճակատամարտում և պաշարեց Հռոմը։

Գալիական ցեղերը մինչև հռոմեական զավթումները 
(մ.թ.ա 58-ից մինչև մ.թ.ա 51 թվականները։ Նշում, Հարավային Գալիան արդեն հռոմեական իշխանության ներքո էր (դեղին) մ.թ.ա 59 թվականին:

4.    Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել, Ֆրանսիայի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները: 

  

      


                                                  Հարավային Եվրոպա

     1.    Բնութագրեք Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրը, ինչպե՞ս է այն փոխվել ժամանակի ընթացքում:

Հարավային Եվրոպան ֆիզիկաաշխարհագրական առումով ընդգրկում է Պիրենեյան, Ապենինյան, Բալկանյան թերակղզիները և Միջերկրական ծովի բազմաթիվ կղզիներ։ Այժմ Հարավային Եվրոպային մաս են կազմում նախկին Հարավսլավիայի կազմալուծման հետևանքով առաջացած երկրները՝ Սերբիան, Հորվաթիան, Սլովենիան, Մակենդոնիան, Բոսնիան և Հերցեգովինան, Մոնտենեգրոն։ Դա Եվրոպային ամենամեծ թվով (16) պետություններ ունեցող տարածաշրջանն է՝ 1,3 մլն քառ․ կմ․ տարածքով և 150 մլն բնակչությամբ։ Քանի որ երկրների մեծ մասը գտնվում է Միջերկրական ծովի ավազանում, որոշ աշխարհագետներ այս տարածաշրջանն անվանում են նաև Միջերկրածովյան Եվրոպա։

Միջերկրական ծովն աշխարհի ամենախոշոր ներցամաքային ծովն է (2,5 մլն քառ․ կմ), որն արդի ժամանակներում ոչ այնքան բաժանում, որքան միավորում է Եվրոպա, Ասիա և Աֆրիկա աշխարհամասերը։ Այն Ջիբրալթարի նեղուցով կապվում է Ատլանտյան օվկիանոսին, Դարդանելի նեղուցով՝ Մարմարա ծովին, ապա Բոսֆորի նեղուցով՝ Սև ծովին, իսկ Սուեզի ջրանցքով՝ նաև Կարմիր ծովին ու Հնդկական օվկիանոսին։

Թեև ժամանակի ընթացքում աշխարհագրական դիրքը փոփոխվել է, բայց միշտ էլ բարենպաստ է եղել տարածաշրջանի երկրների զարգացման համար, հատկապես  հին ժամանակներում։ Հարավային Եվրոպան մոտ էր Եգիպտոսին, Փյունիկիային և հին աշխարհի այլ հզոր երկրների, որոնց հետ տնտեսական և մշակութային կապեր հաստատելը նպաստեց տարածաշրջանի այնպիսի երկրների զարգացմանը և հզորացմանը, ինչպիսիսք էին Հունաստանը, Հռոմը, Բյուզանդիան, Իսպանիան, Պորտուգալիան։

Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների ժամանակաշրջանում Հարավային Եվրոպային երկրները՝ Իսպանիա, Իտալիա, Պորտուգալիա եղել են աշխահրակալ ծովային տերություններ, սակայն հետագայում, զրկվելով գաղութներից, կորցրել են նախկին նշանակությունը։

Ներկայումս ևս Հարավային Եվրոպայի ծովային աշխարհագրական դիրքն ունի մեծ կարևորություն։ Այստեղով են անցնում Եվրոպայից դեպի աշխարհի այլ տարածաշրջաններ տանող ծովային ուղիները։ Հարավային Եվրոպան միջին դիրք է զբաղեցնում Հյուսիսային Աֆրիկայի, Մերձավոր Արևելքի, Արևմտյան ու Արևելյան Եվրոպայի միջև։

2.    Որո՞նք են Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսոությունների զարգացած ճյուղերը

Հարավային Եվրոպան առանձնապես հարուստ չէ օգտակար հանածոներով:Տարածաշրջանը առանձնապես աղքատ է  վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսներով:Գլխավոր հարստություներն են սնդիկը,անագի,վոլֆրամի,ուրանի ,հանքաքարի պաշարների<<Իսպանիա>>,պղինձ,ցինկ և կապարրի հանքաքարի պաշարներ <<նախկին  Հարավսլավիայի երկրներ>> ծծմբի ,մարմարի և այլ շինանյութերի պաշարները <<Իտալիա>>:

3.    Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Հարավային Եվրոպայի երկրները: 

     





                                                     ՀՀ գետային ցանցը

1.    Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել հետևյալ գետերը.
Ախուրյան, Քասախ, Հրազդան, Արփա, Որոտան, Ողջի, Փամբակ, Ձորագետ, Դեբետ, Ասղտև:

2.    Ինչու՞ ՀՀ գետերը նավարկելի չեն:

Հանրապետության գետերը նավարկելի չեն, սակայն հարուստ ենջրաէներգետիկ պաշարներով: Գետաջրերի ﬔծ մասն ունի թույլ կամ ﬕջին հանքայնացում, այսինքն`դրանցում քիչ են լուծված հանքային աղերը: Աﬔնաքիչ հանքայնացում ու-նեն հրաբխային մարզի ջրերը, որոնք խﬔլու համար լավագույն ջրերն են: Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կա 10 կմ-ից ավելի երկա- 53 երկարություն ունեցող շուրջ 380 գետ, որոնցից աﬔնաերկարն ու ջրառատըսահմանային Արաքս գետն է:

3.    Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի ՀՀ գետային ցանցը:

Յուրաքանչյուր երկրի բնական համալիրի կարևոր բաղադրիչ է ջրա-գրական ցանցը, որն իր ﬔջ ներառում է գետերի, լճերի, ջրամբարներիամբողջությունը: Ջրագրական ցանցի խտությունը կախված է տարածքիկլիմայական պայմաններից, տեղանքի ռելիեֆից և երկրաբանականկառուցվածքից: ՀՀ տարածքում ջրագրական ցանցն ունի անհավասարաչափ տեղա-բաշխում: Գետային ցանցն առավել զարգացած է Կուրի ավազանում ևՍյունիքում` ծալքաբեկորավոր լեռների շրջանում, հաﬔմատաբար խոնավկլիմայական պայմաններում, ﬕնչդեռ Արաքսի ավազանի ﬔծ մասը հրա-բխային ապարների ճեղքոտվածության, մթնոլորտային տեղուﬓերի պա-կասի, ուժեղ գոլորշացման պատճառով ունի հաﬔմատաբար թույլ զար-գացած գետային ցանց: Սյունիքում և ՀՀ-ի հյուսիս-արևելքում գետայինցանցի խտությունը հասնում է 1,5-2 կմ/կմ2, հրաբխային սարավանդներում՝0,5-0,6 կմ/կմ2, իսկ Արարատյան դաշտում՝ ընդաﬔնը 0,2 կմ/կմ2: Որևէ տարածքի ջրային հաշվեկշիռը մուտք գործող և հեռացող (գո-լորշիացող, արտահոսող) ջրի քանակի տարբերությունն է: Հայաստանի Հանրապետության ջրային հաշվեկշռում մուտքի տարե-կան քանակը 18,5 մլրդ մ3 է, որի կեսից ավելին գոլորշիանում է: Մնացածջրերի ﬕ մասը վերածվում է վերգետնյա հոսքի` գետակների, գետերի ևկուտակվում է լճերում, իսկ ավելի փոքր մասը ներծծվում է հողի ﬔջ ևառաջացնում ստորերկրյա հոսք: Այսպիսով, ﬔր երկրի վերականգնվող ջրային պաշարները 8,5 մլրդ մ3են, որից 6,54 մլրդ մ3-ը կազմում է վերգետնյա հոսքը: Դրանց ﬔծ մասըձևավորվում է հանրապետության սահմաններում թափվող մթնոլորտայինտեղուﬓերի հաշվին և ﬕայն 1,4 մլրդ մ3-ի չափով լրացվում են հարևանտարածքներից` սահմանային Արաքս գետի պաշարների հաշվին: Հայաստանի Հանրապետության գետերը պատկանում են Կուրի ևԱրաքսի ավազաններին: Արաքսի ավազանն ընդգրկում է հանրապետու-թյան տարածքի 76%-ը, իսկ Կուրի ավազանը` 24%-ը: Ջրբաժան գիծն անց-նում է Ջավախքի, Փամբակի, Արեգունու և Սևանի լեռների կատարներով,որը, ինչպես գիտեք, ﬕաժամանակ կլիմայական սահման է հանրապետու-թյան հաﬔմատաբար խոնավ` հյուսիսային, և ավելի չոր` հարավային մա-սերի ﬕջև: ՀՀ գետերը սնվում են հիﬓականում ձնհալքի, անձրևային և ստոր-երկրյա ջրերով: 

Հայաստանը գտնվում է մերձավոր արևելքում հարավային կովկասյան։ Այստեղ կան միջազգայնորեն ճանաչված երեք հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան, և փաստայի գոյություն ունեցող երեք Արբխազիա, հարավային Օսիա, Արցախ հանրապետությունները։ Նախկին ինքնավար հանրապետություններից Նախիջևանը պահպանել է իր կարգավիճակը, իսկ Աջարիան դարձել է Վրաստանի մարզերից մեկը։ Հյուսիս-արևելքակոնտական լեռներ Մեսխեթի թրիալեթի։ Հայաստանի ամենաերկար ձգվածություն հյուսի-արևմուտքից հարավ-արևելք 200 կիլոմետր։ Ուրց վազքի ենթամարզում, որտեղ ունեն ունի լեռներ, և վազքի լեռներ։ Զանգեզուրի ենթամազ։ Զանգեզուրի լեռներ։ Բարձր գագաթը կապույտ ջուր։ Մեղրու բարձր գագաթը մեծ զուղա։

1.    Համեմատել ՀՀ-ի և նշված երկրների որևէ մեկի սեռատարիքային բուրգերը՝ ընդգծելով ընդհանրություններն ու տարբերությունները, փորձելով բացատրել նաև  դրանց պատճառները:

Արևմտյան Եվրոպայի Երկրների համեմատությամբ Հայաստանի Հանրապետության ծեր բնակչության բաժինը դեռևս մեծ չէ, գերակշռում են միջին տարիքային խմբերի բնակչությունը։ Սակայն վերջին 1-2 տասնամյակում նկատվում է բնակչության «ծերացման» միտում։ 2011 թվականին տվյալներով Հայաստանի Հանրապետություն բնակչության կյանքի սպասվող տևողությունը 74,2 տարի է։ Ընդ որում՝ այդ ցուցանիշը կանանց մոտ ավելի բարձր է 77,5 տոննա քան տղամարդկանց 70,7 տոննա։

Բնակչության կազմն ըստ բնակավայրերի տեսակների բնակության վայրի։ Բնակչության կազմի բնութագրության ժամանակ կարևոր է իմանալ, թե ինչպես է բնակչությունը բաշխված քաղաքի և գյուղի միջև։ Սա կարևոր սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշ է, որը բնութագրում է երկրի զարգացման, մասնավորապես ուրբանիզացման մակարդակը։

Հայաստանը 1918 թվականին՝ իր ազգային պետականությունը վերականգնելու նախօրյակին, տիպիկ ագրարային երկիր էր, որի բնակչության 90%-ը բնակվում էր գյուղերում, և միայն 10%-ը քաղաքներում։ Խորդային տարիներին երկրի տնտեսության, հատկապես արդյունաբերության, շինարարության, սպասարկման ոլորտի ճյուղերի զարգացման շնորհիվ գյուղական բնակչության հաշվին աճեց քաղաքաբնակների բաժինը և 1980-ական թվականներ վերջերին կազմեց 68%։ Սակայն վերջին երկու տասնամյակներում արդյունաբերության ճգնաժամի հետևանքով մեծ չափերի հասավ քաղաքաբնակների արտագաղը։ Դրա հետ կապված նվազեց քաղաքային բնակչության բաժինը, որը 2011 թվականին մարդահամարի տվյալներով կազմում է ավելի քան 63,3%։ Չնայած դրան, Հայաստանի Հանրապետությունը համարվում է ուրբանիզգացման համեմատաբար բարձր մակարդակ ունեցող երկիր։ Այն ավելի բարձր է, քան տարածաշրջանի շատ երկրներում։ Բնակչության սեռային և տարիքային կազմը և կազմն ըստ բնակավայրերի միասին վերցրած, բնութագրում են տվյալ երկրի աշխատանքային ռեսուրսների քանակը և որակը։ Դրանց կծանոթանանք հաջորդ դասին։

2.    Կազմել ՀՀ բնակչության ազգային կազմի փոփությունան դինամիկան ցույց տվող դիագրամ` նշելով նաև ազգային կազմի փոփոխության պատճառները:

Սա բնակչության ընդհանուր թվում տամարդկանց և կանանց թվաքանակների հարաբերակցությունն է։ Հայաստանի Հանրապետությունում բնակչության սեռային կազմը տարբեր տարիքային խմբերում տարբեր է։ Ինչպես աշխարհում, այնպես էլ մեզանում ծնվում են ավելի շատ տղաներ, քան աղջիկներ։ Դրա հետևանքով էլ երեխաների թվում գերակշռում են տղաները։ Բայց քանի որ տղա երեխաների մահացությունն ավելի բարձր է, հետագայում մոտ 20-30 տարեկանում նրանց թվերը գրեթե հավասարկվում են։ Ավելի բարձր տարիքային խմբերում գերակշռող են դառնում կանայք, իսկ ծերերի մեջ կանանց գերակշռությունն էլ ավելի է մեծանում։

3.    ՀՀ մարզերը դասավորել ըստ բնակչության խտության նվազման:

Բնակչության խտությունը Հայաստանի Հանրապետությունը խտաբնակ երկրներից է 102 մարդ/կմ²  առանց Սևանա լիճ մակերեսի 107 մարդ/կմ² Այդ ցուցանիշով  Հայաստան Հանրապետությունն գերազանցում է իր անմիջական հարևաններին՝ Թուրքիային, Իրանին, Վրաստանին բացառությամբ Ադրբեջանի, որոնց զգալիորեն զիջում է բնակչությաւն ընդհանուր թվաքանակով։ Հաջորդ դարերում պետականության կորստի և արտաքին ծայրահեղ աննպաստ գործոնների ազդեցությամբ հայ բնակչության թիվը սկսել է նվազել։

4.    Համեմատել աշխարհի ու ՀՀ բնաչկության բնական աճի տեմպերը վեջին 200 տարում

Բնակչության թվի շարժընթացը միանգամայն այլ կերպ և այլ պայմաններում է ընթացել Արևելյան Հայաստանում։ Ռուսաստանին միանալու պահին 1827 թվականին Հայաստանի Հանրապետություն ներկա տարածքում բնակվում էր ընդամենը 97 հազարի մարդ։ Հետագա տարիներին, երբ հաստատվեցին խաղաղ կյանքի և տնտեսական գործունեության համեմատաբար նպաստավոր պայմաններ, բնակչության թիվը սկսեց արագորեն աճել։ Ուշադիր զննեք գծագիրը։ Դուք տեսնում եք, որ 1828 թվական ի վեր Հայաստանի Հանրապետության ներկա տարածքի բնակությունն աճել է ավելի քան 30 անգամ, այսինքն՝ ավելի արագ, քան աշխարհի բնակչության ընդհանուր թիվը, որն աճել է մոտավորապես 5 անգամ։ Կտեսնեք նաև, որ Արևելյան Հայաստանի բնակչության աճն այդ տարիների հիմնականում կայուն է եղել, թեև ոչ հավասարաչափ։ Ժամանակաշրջանը պարզորոշ բաժանվում է չորս հատվածի 1828-1918 թվականներ, 1918-1920 թվականներ, 1920-1989 թվականներ, 1989-2011 թվականներ։

5.    Համեմատել աշխարհի և ՀՀ բնակչությունն տարիքային կազմերի փոփխությունները վերջին 200 տարում:

Հայաստանի Հանրապետություն մոտակա տարիների բնակչության ծնելիության և դրա հետ կապված բնական աճի նվազման և արտագաղթի արդի միտումների պահպանման պայմաններում Հայաստանի Հանրապետություն բնակչության թվի նվազումը կշարունակվի, որն իհարկե չի բխում մեր երկրի սոցիալիստական տնտեսական զարգացման և ռազմաքաղաքական շահերից։ Եթե Հայաստանի Հանրապետություն ներկա տարածքի բնակչության թվի փոփոխությունները համեմատենք աշխարհի բնակչության թվի փոփոխությունների հետ, ապա կստացվի հետևյալ պատկերը ՝ 1920-1990 թվականների Հայաստանի Հայաստանի ներկա տարածքի բնակչության թվի աճի տեմպերը բարձր էին աշխարհի բնակչության թվի աճի տեմպերից։ Վերջին երկու տասնամյակներին Հայաստանի Հանրապետություն բնակչության բացարձակ թիվը նվազել է, մինչդեռ աշխարհի բնակչության թվի աճի տեմպերը շարունակում են մնալ բարձր։

Թեմա 7

1.Բացատրել Հայաստանում բնակչության տեղաբաշխման առանձնահատկությունները

Հայաստանի բնակչություն տեղաբաշխման վրա մեծ ազդություն են թողնում բնական պայմանները ռելիեֆը, տեղանքի բացարձակ բարձրություն, լեռնալանջերի կողմնադրությունը և թեքությունը, մարկերևույթի մասնատվածությունը և ուղղորդվածություն, կլիման ջերմապահովվածությունը և խոնավապահովվածությունը, ջրագրությունը, հողաբուսական ծածկույթի առանձնահատկություններ։

2.Համեմատել այլ երկրների և տարածաշրջանների հետ

Երկներում հյուսիսից հարավ, արևմուտք արևելք, մի տարածաշրջանից դեպի մեկ այլ տարածաշրջան, մի վարչատարածքային միավորից դեպի մեկ այլ վարչատարածքային միավոր։

3.Քարտեզի օգնությամբ ցույց տալ առավել խտաբնակ շրջանները,բացատրել պատճառները

էությունը, իր բնակավայրի աշխարհ Կարողանա բացատրել բնակչության բնական աճի փոփոխման հագրական առանձնահատկություն պատճառները, բնակչության արտագաղթի և ներգաղթյունները:Կարողանա պատճառները, քարտեզի վրա ցույց տալ Հայաստանի խտաբնակ վիճակագրական տվյալների մարզերը: հիման վրա կազﬔլ բնակչության շարժընթացի գրաֆիկ, բացատրել բնակչության խտության փոփոխու- թյունները վերընթաց ուղղությամբ։

4.Բացատրել գոյւղական և քաղաքային բնակավայրերի տարբերությունը, առանձնացման սկզբունքները,  ուրբանիզացման մակարդակի առանձնահատկությունները

Բնակչության խտությունը բնութագրում է որոշակի տարածքում բնակչչության միջինացված բաշխումն ըստ տարածքի միավոր մակերեսի, ապա տարաբնակեցում արտահայտում է նույն այդ տարածքի սահմաններում բնակչության բաշխումն ու վերաբաշխումն ըստ բնակավայրերի տեսակների գյուղ, քաղաք և համակարգերի ցանցերի։ Առաջնորդվելով բնակավայրերի պարզ  դասակարգմամբ՝ կարելի է տարանջատել երկու հիմնական խումբ գյուղեր և քաղաքներ, ինչի համաձայն էլ՝ միմյանցի տարբերակել գյուղական տարաբնակեցումը, և քաղաքային տարաբնակեցումը։  Բնակավայրերի ցանցի խտությունը, բնակավայրերի չափերն ու տեղաբաշխման համայնապատկերը էապես կախված են տվյալ երկրի բնական պայմաններից, բնական պաշարներից ռեսուրսների, հասարակական արտադրության կառուցվածքից, տեղաբաշխման առանձնահատկություններից և մասնագիտացումից, արտադրողական ուժերի զարգացման և կրթական մակարդակներից, հաղորդակցության ուղիների ցանցի խտությունից և որակից։

Տնային Աշխատանք

1. Ներկայացնել ՀՀ բնակչության միջին խտության ցուցանիշի փոփոխությունները վերջին 180 տարիներին

Բնակչության խտություն (մարդ/քառ․ կմ)։ Բնակչության խտության ցուցանիշները ժամանակի ընթացքում անվերապահորեն փոփոխվում են։ Օրինակ՝ Հայաստանի Հանրապետության ներկայիս տարածքում բնակրության միջին խտություն 1828թ․ կազմում էր 3-4 մարդ/քառ․ կմ, 1913թ․` 35 մարդ/քառ․ կմ, 1979թ․՝ 105 մարդ/քառ․ կմ, իսկ այժմ՝ 112-115 մարդ/քառ․ կմ։

2. Գրել ՀՀ գյուղերի առանձնահատկությունները

Հայաստանի  հանրապետության գյուղերի առանձնահատկություններ բնակրության շուրջ 75%-ն ապրում է միջին մեծությամբ 1001-3000 բնակիչ և խոշոր 3001-ից աբելի բնակիչ գյուղերում, իսկ 14 գյուղ կա, որոնցից յուրաքանչյուրում ապրում է ավելի քան 5000 բնակիչ։ Խոշոր գյուղերի գերակշռող մասը գտնվում է Արարատյան դաշտում, Գեղարքունիքի, Լոռվա և Շիրակի մարզերում։ Առավել խոշոր գյուղերից են Վարդենիկը (Գեղարքունից), Ախուրյան (Շիրակ), Այնթապը (Արարատ), Օձունն ու Մերձավանը (Լոռի) և այլն  առանձնահատկությունների։

Հարցեր

1.      ինչ է բնակչություն

Բնակչություն որոշակի տարածքում է բնակվող մարդկանց ամբողջությունը  7.000.000.000 է։

2.      ինչ է միգրացիան

Բնակչություն փոխվում է ոչ միայն բնական այլ մեխանիկական ուղղությամբ։ Բնակչության մեխանիկական շարժ կոչվում է միգրացիան։

3.      ինչ է բնական աճը

Ծնելիության և մահացության տարբերություն անվանում է բնական աճ։

4.      Համեմատել Հայաստանի Հանրապետություն բնակչության թիվը, այլ երկրների հետ

Հայաստանի Հանրապետություն բնակչություն է կազմում  գրեթե  3.035.144

5.      Պետության գործառույթներից, որոնք են պայմանավորված բնակչության թվաքանակով

Հայաստանի բնակչության թվաքանակի շարժընթաց կազմում է 3.500.000։

  





Թեմա 11,12.(06.03,13.03 )

Կլիմայի ընդհանուր բնութագիրը

Դասարանական առաջադրանք.

1. Ծանոթանալ դասանյութին

2. Թվարկել ՀՀ կլիմայագոյացնող գործոնները

Հայաստանի Հանրապետությունը կլիմայագոյացնող բնական գործոններ. աստղագիտական, արտաքին երկրաֆիզիկական, ներքին երկրաֆիզիկական: Ճառագայթային, աշխարհագրական, շրջանառական գործոններ: Մթնոլորտի ազդեցության կենտրոններ, կլիմայական ճակատներ: Կլիմայական գոտիներ: Կլիմայագոյացնող պրոցեսներ. ջերմափոխանակություն, խոնավափոխանակություն, ընդհանուր և տեղային շրջանառություն:

3. Բացատրել ջերմաստիճանային շրջադասություն երևույթը

Կլիման բարեխառն լեռնային է, ձմեռը ցուրտ է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5^o -10^o: Ձևավորվում է հաստատուն ձնածածկույթ։ Ամառը տաք է հուլիսին +18^o +20^o գերիշխում են քիչ ամպամած արևոտ եղանակները։

4. Բնութագրել ՀՀ տարածքի տարվա եղանակները, տարվա եղանակների հերթափոխն ըստ բարձրության:  

Եղանակը չորս տարբեր ունել ձմեռ, գարուն, ամառ, և աշուն։

Ձմեռ տևում է 7-8 ամիս հոկտեմբերից մայիս։ Միջին բարձրության լեռնային գոտում է 1500-2500 մետր բարձրություններ ձմռան տևողությունը երկու ամսով կարճ է սկսվում է մեկ ամիս ուշ, և ավարտվում է մեկ ամիս շուտ։ Ցածրադիր գոտում մինչև 1300-1500 մետր բարձրություններ ձմեռն ավելի կարճատև է հիմնականում սկսվում է դեկտեմբերի կեսերին և ավարտվում է փետրվարի վերջին։ Հանրապետության ծայր հարավի և ծայր հյուսիսի որոշ վայրերում Մեղրի, Նոյեմբերյան, Իջևան հաստատուն ձյունածածկույթ գոյանում է ոչ ամեն տարի, իսկ հունվարի միջին ջերմաստիճանը չի իջնում -1-5^o-ից։

Գարուն կախված տեղանքի բարձրությունից կարող է տևել 1,5-3 աﬕս:

Այս սեզոնի համար բնորոշ են ﬔղմ - խոնավ, խիստ փոփոխական եղանակներ

 հաճախակի են արկտիկական սառը օդիներ խժﬓերը և դրա հետ կապված

 գարնանային ցրտահարությունները, որոնք ﬔ ծ ﬖաս են հասցնում  սաբուծության։

Ամառ ցածրադիր գոտում տևում է մայիսի երկրորդ կեսից մինչև հոկտեմբերի սկիզբը` օդի +24^o-+26^o միջին ջերմությամբ։ Այս սեզոնին գերիշխում են արևադարձային չոր օդային զանգվածները հաճախակի են դառնում խորշակները, և երաշտները։ Միջլեռնային գոգավորություններում աշխուժանում են լեռնահովտային քամիները, և մթնոլորտի վերընթաց հոսանքները։ Հաճախակի են ամպրոպներն ու կարկտահարությունը։ Բարձրալեռնային գոտում ամառը կարճատև է ու զով։ Հուլիսին օդին միջին ջերմասիճանը +15^o-ից բարձր չի լինում։

Աշուն հանրապետության ցածրադիր, մասամբ նաև միջինլեռնյին գոտում է ամենահաճելի սեզոնն է։ Բնորոշ են արևոտ չափավոր տաք անհողմ եղանակները։ Լինում են նաև ցրտահարությունները, որոնք կրճատում են գյուղատնտեսական աշխատանքների տևողությունը։ Լինելով տիպիկ լեռնային, և տարածքով համեմատաբր փոքր երկիր Հայաստանի Հանրապետությունում  կլիմայի փոփոխությունը տեղի է ունենում, ոչ, թե, ըստ հասարակածից ունեցած հեռավորության, այլ ըստ ծովի մակերևույթից ունեցած բարձրության։

                                                       Մեծ Բրիտանյա 
                                 

2.Առաջին ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի ափերը ողողող ջրային ավազաններն ու հարևան պետությունները: 

Մեծ Բրիտանային, մեջ  որտեղ  նշել ափերը ողողող ջրային ավազաններն, բայց դրանք անունը  Լա Մանշ, և Պա Դե Կալե  ապրել ծով անունը դրա համար։ Հարևան պետությունները, բայց դրանք քաղաք անունը Իռլանդիա է։

3.Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի զարգացման նախադրյալները

Մեծ Բրիտանիայի ռելիեֆը հիմնականում հարթ է, իսկ հյուսիսի Շոտլանդիայի ոչ բարձր լեռները չեն խոչընդոտում տնտեսական զարգացմանը։ Մեծ Բրիտանիան ողջ Եվրոպայի այն եզակի երկրներից է, որը նավթով, գազով, և քարածխով կարող է բավարարել սեփական պահանջներտ։ Նավթի, և գազի մեծ պաշարներ կան Հյուսիսային ծովի ծանծաղուտի Բրիտանական հատվածում է։ Քարածխի մեծ կուտակումները կան Միջին Անգլիայում, Հարավային Ուելսում, և Շոտլանդիայում է։ Մեծ Բրիտանիա կղզու կենտրոնական մասի երկաթի, և գունավոր մի շարք մետաղների հանքավայրերը երկարատև շահագործման հետևանքվ գրեթե սպառվել են։

4.Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության ամենազարգացած ճյուղերը: 

Մեծ Բրիտանիան աշխարհի Տնտեսության Ամենազարգացած ու  ճյուղերը։ Տնտեսության առավել բնորոշ հատկանիշներից նշենք մի քանիսը աՃ տնտեսության ընդահանուր կառուցվածքում գերակշռում է սպասարկման ոլորտը, իսկ արտադրական ոլորտի ճյուղերի մեջ գյուղատնտեսության նկատմամբ խիստ մեծ գերակշռություն ունի արդյունաբեերություն։  Արդյունաբերություն տնտեսության ավանդական, և առանցքային ճյուղն է, տալիս երկրի ամբողջ արտահանության շուրջ 90%-ը։ Պատմական երկարատև զարգացման ընթացքում է արդյունաբերաթյան կառուցվածքը նույնիսկ ենթարկվել է զգալի փոփոխութոյւնների։ Այժմ նկատելիորեն նվազել է ոչ միայն ավանդական ածխարդյունաբերության, տեքստիլ արդյունաբերության, այլև երբեմնի հզոր սև մեղաձուլության դերը։ Դա պայմանավորված է հեղուկ, և գազային վառելիքի պահանջարկի մեծացմամբ, և մեքենաշինության նորագույն աշխատատար, գիտատար, (ոչ հումքատար) ճյուղերի դերի բարձրացմամբ։

6.Երկրորդ ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի խոշոր քաղաքները:

Մեծ Բրիտանիայի Քաղաքը ամենախոշոր քաղաքները։ Այս քաղաքը մյուս խոշոր ագլոմերացիաներից են Մանչեսթրը, Լիվերպուլը, ԼԻդսը, Բիրմինգհեմը, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի մեկ միլիոնից ավելի բնակչություն։ Դրանք Լոնդոնի ագլոմերացիայի հետ ձևավորել են Լոնդոն, Լիվերպուլյան, կամ Անգլիական մեգալոպոլիսը։

                              Հայկական Լեռնաշխարհի ու ՀՀ-ի                                                           աշխարհագրական դիրքը 

  

1.    Քարտեզի վրա նշել Հայկական Լեռնաշխահի հարևանությամբ գտնվող լեռնիեֆի միավորները և Հայկականող  Լեռնաշխարհն եզերող լեռնաշղթաները

Քարտեզը  Հայաստանը Հանրապետությունը մեջ լեռնաշխարհը հարևանի որտեղ է լեռ գտնել, բայց Արարատ, Միջագետք, լեռ քանի միավոր կա, բայց լեռ երկրորդ կա: Այսպես Քարտեզները պատկերում են ոչ, թե աշխարհագրական թաղանթի բնածին (այդ թվում է կենսածին)  օբյեկտներ, այլ անցյալում է պետությունների զբաղեցրած տարածքները: Հայաստան Հանրապետություն և հայ ժողովրդի զբաղեցրած տարածքի սահմաները հազամայակների ընթացում է բազմիցս փոփոխվել են: (Հիշեք Տիգրան Մեծի տերությունը, որ ձգվել է Միջերկրական ծովից, մինչև Կասպից ծով, և Կովկասյան լեռնաշղթայից, մինչև դաշտային Միջագետք): Հայաստան են կոչվել է նաև, Հայկական լեռնաշխարհի տարբեր մասերում տարբեր ժամանակներում է ձևավորված թագավորությունները: Օրինակ Մեծ Հայքի, Բարգրատունյաց, և Կիլիկիայի թագավորությունները, ներկայիսյ, Հայաստանի Հանրապետություն: Հայկական լեռնաշխարհի առանձին հատվածներ շարունակել են Հայաստան կոչվել է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ հայ ժողովուրդ զրկված է եղել անկախ պետականությունից:       

Քարտեզ Հայոց պետականության հզորացման, ու անկման ժամանակները հանգեցրել են երկրի քաղաքաաշխարհագրական, ու տնտեսաաշխարհագրական դիրքի արմատական փոփոխությունների: Երբ Հայաստանը եղել է ծովային պետություն, ունեցել է բարեկամ հզոր հարևաններ, և գտնվելով Արևելքն, Արևմուտքին կապող միջազգային առևտրական-տնտեսական կարևոր նշանակություն ունեցող Մետաքսի ճանապարհի վրա հզորացել է, ու բարգավաճել:

2.    Բնութագրել ՀՀ-ի աշխարհագրական դիրքը, համեմատելով այն հարևան երկրների աշխարհագրական դիրքերի հետ:

Հայաստանի Հանրապետությունը այս մեջ հարևանը երկրների, բոլոր աշխարհագրական արտաքին պատճառներ են տվյալ պետության շուրջ ձևավորվող աշխարհաքաղաքական, և տարածաշրջանային իրադրությունը, անմիջական հարևանների քաղաքական կողմնորոշումները, նրանց հետ հարաբերությունների բարելավումը, կամ վատացումը, և միջազգային, այլ զարգացումներ:

Ներքին պատճառներ են պետության միջազգային կարգավիճակի, ներքին քաղաքական, և սոցիալ-տնտեսական իրադրության, քաղաքական կողմնորոշման, հարևանների հետ ունեցած հարաբերությունների, և այլ բնույթի փոփոխությունները, որոնք կարող են ազդել աշխարհում է, կամ տարածաշրջանում է, նրա տեղի, ու դերի վրա:

3.    Նշել մի քանի երկիր, որոնք աշխարհագրական դիրքը նման է ՀՀ-ի աշխարհագրական դիրքին:

Այլ երկրների նման ՀՀ-ի  ՏԱԴ-ը նույնպես ժամանակի ընթացքում  կարող է ենթարկվել փոփոխության, նրա ոչ նպաստավոր հատկանիշները կարող են դառնալ նպաստավոր: Այսպես հետագայում Ադրբեջանի, ու Թուրքիայի կողմից Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ թշնամական քաղաքականությունից հրաժարումը, նրա    շրջափակման վերացումը է, ղարաբաղյան հարցի խաղաղ լուծումը կարող են արմատապես փոխել քաղաքական իրադրությունն ամբողջ Հարավային Կովկասում է վերջ դնել ազգամիջյան թշնամանքին, և հաստատել կայուն: Դա թույլ լիովին օգտագործել Հայաստանի, և նրա հարևան երկրների տնտեսաաշխարհագրական դիրքի հնարավորություններիը, դրանք ծառայեցնել հաստատմանը, և տարածաշրջանի, բոլոր ժողովուրդների բարգավաճմանը:

                                                                 Բրազիլիա

                                                         

             

    1.  Բնութագրեք Բրազիլիայի աշխարհագրական դիրքը: Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել ՀՎ Ամերիկայի երկրները

Որտեղ քարտեզի վրա նշել Հարավային Ամերիկայի երկրները: Նա ապրում է Բրազիլիան Լատինական Ամերիկայի խոշորագույն երկիրն է և տարածքի մեծությամբ և բնակչության թվով և տնտեսական հզորությամբ: Տարածքի մեծությամբ և բնակչության թվով Բրազիլիան աշխարհի բոլոր երկրների շարքում զբացեցնում է 5-րդ տեղը: Բրազիլիան զբաղեցնում է Հարավային Ամերիկա մայրցամաքի մոտ կեսը՝ արևելյան և կենտրոնական մասերը:

2.  Որո՞նք են Բրազիլայի զարգացման նախադրյալները: 

        Բրազիլիայի ամենախոշոր երկրները Բրազիլիայի քանի բնակչություն մինչև 205,338,000   միլիոն, իսկ քանի տարածքը մինչև 8,514,877 կմ²: Բրազիլիայի աշխարհագրական      այդպիսի դիրքը երկրի տնտեսական զարգացման կարևորագույն և նպաստավոր  նախադրյալներից Է: Աճել է և շարունակում է արագորեն աճել մշակող արդյունաբերության բաժինը: Երկրի համախառն ներքին արդյունքի ծավալով Բրազիլիան արդեն աշխարհի 8-րդ պետություն է և մտնում է ամենաարագ զարգացող խոշոր խմբի մեջ (Բլազիլիա, Չինաստան, Ռուսաստան և Հնդկաստան:)

3.                  3.Որո՞նք են Բրազիլայի տնտեսության առաջատար ճյուղերը

                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                   

       Վերջին տասնամյակներում շատ արագ աճել է քաղաքային բնակչությունը, հասնելով ամբողջ բնակչության 87%-ին: Դրա պատճառներից մեկը հողագործության փոխարեն անասնապության արագ զարգացումն է, այսինքն՝ բարձր աշխատատար ճյուղի փոխարինումը սակավ աշխատատար ճյուղով, որի հեևանքով առաջանում է հողազուրկ գյուղացիություն, որն էլ աշխատանք ձեռք բերելու նպատակով գաղթում է երկրի քաղաքները: Հետո տնտեսությունը այս Բլազիլիայի սկսած իրականացնում է երկրի արդյունաբերական զարգացման և պարզ, միակողմանի տնտեսությունը բազմաճյուղ դարձնելու ծրագրի: Մշակող արդյունաբերական ճյուղերից են ինչպես մետաղաձուլությունը, մեքենաշինությունը, քիմիական արդյունաբերությունը, այնպես էլ՝ թեթև և սննդի արդյունաբերական ճյուղերը: Նրանք շատ քիչ ճյուղերը...

                 

                                                                 Կանադա   

                                

  

2.Որո՞նք են Կանադայի զարգացման նախադրյալները: 

Կանադայի քանի բնակչությունը մինչև 35,099,83 միլիոն, իսկ քանի տարածքը մինչև 9,984,670 կմ²: Կանադայի զարգացման նախադրյալները  Կանադայի մեջ զարգացման նախադրայլները այս Կանադայի բոլոր շատ զարգացման նախադրյալները են, որ ունի զարգացման շատ աշխատողները անասպահությունը, Անտառային արդյունաբերությունը, Անգլիայի և Ֆրանսիայի գաղութ, Կինո, բնական և տեխնիկական գիտությունները և այլն: Բայց որոնք լավ են Կանադայի այս սկբուքը շատ զարգացման նախարդյաները...    

3.Որո՞նք են Կանադայի տնտեսության առաջատար ճյուղերը

Արդյունաբերության կառուցվածքում մեծ է արդյունահանող ճյուղերի՝ լեռնահանքային արդյունաբերության, փայտամթերման, ջրաէներգետիկային բաժինը: Մյուս կողմից՝  տնտեսության գլխավոր ճյուղը՝ արդյունաբերությունը, բազմաճյուղ է, գերակշռում են նորագույն ճյուղերը (մեքենաշինություն և քիմիական արդյունաբերություն): Առաջավոր տեխնիկայի և տեխնոլոգիայի կիրառման աստիճանով Կանադան հավասարվել է տիպիկ զարգացած երկրներին: (Արդյունաբերություն 28,6%, Գյուղատնտեսություն 1,8%, Ծառայություններ 69,6%)

Առաջատար ճյուղն անասնապահություն է մասնավորապես տավարաբուծությունը: ահողերը կազմում են երկրի տարածքի մի չնչին մասը և առավելապես կենտրոնացած են երկրի հարավային շրջանում: Առաջին տեղում են հացահատիկային մշակաբույսերը հատկապես ցորենը: Կանդան ցորենի խոշորագույն արտահանողներից է աշխարհում:

                                       Ամերիկա Միացյալ Նահանգներ

1.    Բնութագրեք ԱՄՆ- աշխարհագրական դիրքը:

Ամն աշխարհագրական դիրքը, Այս երկրի աշխարհագրական դիրքը շատ նպաստավոր է: Երկու օվկիանոսների մեջև գտնվելով՝ Ամն ծովային ուղիներով կապված է Եվրոպայի, Ասիայի և մյուս աշխարհամասերի հետ: Միաժամանակ այդ տարածաշրջաններից հեռու գտնվելը ռազմավարական-պաշտպանական առումով Ամն լրացուցիչ առավելություններ է ապահովում:

2.    Որո՞նք են ԱՄՆ- զարգացման նախադրյալները: 

Ամերկային միացյալ Նահագները  քանի Բնակչություն մինչև 313 միլիոն մարդ, իսկ տարածքը քանի մինչև 9,4 միլիոն կմ²:  Զարգացման Ամն նախադրյալները Հյուսիսային Ամերիկայի բնական պայմանները խիստ բազմազան են՝ անապատներից մինչև արկտիկական սառույցները և ծովափնյա դաշտավայրերից մինչև բարձրադիր լեռների հզոր համակարգերը:

3.    Որո՞նք են ԱՄՆ-ի խոշոր Ագլոմերացիաները:

ԱՄՆ խոշոր Ագլոմերացիաները: Երկրի քաղաքաբնակների մեծ մասը կենտրոնացած է քաղաքային խոշոր ագլոմերացիաներում: Ընդ որում ագլոմերացիայի եզրամասերում բնակչությունն ավելի մեծաթիվ է և ավելի արագ է աճում քան կենտրոնական քաղաքում: Դա արդյունք է այն բանի, որ ագլոմերացիայի կենտրոնական քաղաքից կատարվում է բնակչության արտահոսք է դեպի արվարձանները: ԱՅդ երևույթը, որը հայտնի է սուբուրբանիզացում անունով թեև տարածված է արդյունաբերապես զարգացած բոլոր երկրնեում, սակայն առավել մեծ չափերի է հասել Ամն: Սուբուրբանիզացված շրջաններին հատուկ է կառուցապատումը ցածրահարկ առանձնատներով: Ներկայումս այդպիսի առանձնատներում ապրում է ամերիկյան ընտանիքների ճնշող մեծամասնությունը: Նման պայմաններում մեծ չափերի են հասնում բնակչության ճոճոնակային ուղևորությունները, երբ արվարձանների բնակիչներն առավոտյան քաղաք աշխատանքի մեկնելով և երեկոյան տուն վերադառնալով տասնյակ կիլոմետրեր ճանապարհ են կտրում: Քաղաքային ագլոմերացիաների միաձուլումից գոյանում են մեգալո պոլիսներ: Ամն ձևավորվել են երեք մեգալոպոլիսներ Մերձատլանտյան կամ Բոսվաշ, Մերձլճային ր Մերձխաղաղօվկիանոսյան: Դրանցից խոշորագույնը՝ Բոսվաշը (մոտ 50 մլն մարդ,) ձգվում է Ատլանտյան օվկիանոսի առափնյա հատվածով՝ Բոստոնից մինչև Վաշինգտոն, և Ընդգրկում է մոտ 40 քաղաքային խոշոր ագլոմերացիա:   

  

                         

              Միջազգային տնտեսական հարաբերություն

1.    Ի՞նչ դեր ունեն միջազգային տնտեսական հարաբերությունները: 

Դարերի ընթացքում դեր ունեն երկրները միմյանց հետ միջպետական մակարդակով հաստատել են տնտեսական, մշակութային, դիվանագիտական, հումանիտար, գիտական, ռազմատեխնի- կական և այլ բնույթի հարաբերություններ: Դրանցից առավել հինն ու կարևորագույնը տնտեսական հարաբերություններն են: Տնտեսական հարաբերությունները համաշխարհային տնտեսության ձևավորման, աշխատանքի միջազգային բաժանման և յուրաքանչյուր երկրի տնտեսական առաջընթացի պարտադիր ու գլխավոր պայմանն են:

2.    Նշեք մի քանիւ տնտեսական միավորումներ

Նշեք քանի թիվը տնտեսական միավորումները մինչև մոտ այս քաղաքում ԱՄՆ–ի և Արևմտյան Եվրոպայի 6 երկրի մոտ 20 քաղաքում:

3.    Ո՞ր տնտեսական միավորումների է անդամակցում Հայաստանը

Միջազգային տնտեսական կազմապերպությունները ձգտում են ակտիվացնել երկրների միջև տնտեսական հարաբերությունները, որի նպաստել են բոլոր երկրների տնտեսական առաջընթացին: Նման կազմակերպություններից են, օրինակ` Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը որի անդամ է նաև Հայաստանի Հանրապետությունը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը Միջազգային մաքսային միությունը:

                                 Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն

   

1.    Քարտեզի վրա նշել ՀԱՀ-ի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

Քարտեզ վրա նշել ափերը ողողում, որտեղ ապրում է Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն, իսկ մեջ որտեղ ապրում մեջ ափերը ողողում են Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսները ջրերը: Երկրի տարածքի մշտական հոսք ունեցող գետերի մեծ մասը պատկանում է Հնդկական օվկիանոսի ավազանին դրանցից նշանավորը Լիմպոպո գետն է իր վտակներով, իսկ ատլանտյան օվկիանոսի ավազանին պատկանող խոշոր գետ Օրանժն է:

2.    ԲՆութագրեք ՀԱՀ-ի աշխարհագրական դիրքը:

Աշխարհագրական դիրքը վրա դրական ազդեցություն ունեն Աֆրիկան շրջանցող ծովային ուղիները, որ նշանակությունը Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն յուրացման և տնտեսական զարգացման գործընթացներում մեծ է:

3.    Որո՞նք են ՀԱՀ-ի զարգացման նախադրյալները:

Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն քանի է ընդարձակում մինչև 1,2 միլիոն կմ և բնաչկություն 49,2 միլիոն: Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն այս  մայրաքաղաք անունով Քեյփթաուն, Պրետորիա և Բլումփոնթեյն հետ: Այն բաժանում է Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսները։ Մինչև Սուեզի ջրանցքի կառուցումը նրա ափերի մոտով, շրջանցելով Բարեհուսո և Ասեղի հրվանդանները, անցնում էրԵվրոպան Ասիային միացնող ծովային ուղին։ Այս Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն շատ սիրուն են…

4.    Որո՞նք են ՀԱՀ-ի տնտեսության ամենազարգացած ճյուղերը:

Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն  Տնտեսության զարգացած ճյուղերը, մշակովի հողերը կազմում են երկրի հողային Ֆոնդի 12 տարածված մշակաբույսերն ավոկադոն, գետնանուշը, եգիպտացորենը, շաքարեղեգը, բամբակենին, զիտրուսները: Բերքատվության վրա շատ են ազդում երաշտները որոնք մեծ նյութական վնաս են հասցնում հատկապես տեղաբնիկների փոքր տնտեսություններին: Այստեղ զարգացան են նաև խոշոր և մանր եղջերավոր անասպահությունը, թռչնաբությունը:  Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն  անգորական այծերի բրդի մոհայրի արտադրության համեմատաբար նոր և առաջատար շրջանն է աշխարհում: Այն նաև կարակուլի մորթիների արտադրությամբ աշխարհի առաջատար երկրներից:

                                                                 ԱՖրիկա

                                                        

  

      1.    Զարգացման ի՞նչ նախադրկյալ ներ ունեն աֆրկյան երկները 

       Աֆրիկյան երկրները զարգացման է, Այս Աֆրիկյանը ընդարձակում մինչև է 30,3 միլիոն կմ², և բնակչություն մինչև է 1,033 մլրդ: Աֆրիկյան պետությունների միասնությունը  այս աշխարհը զարգացման  է, որի քանի դրոշները քանի հատ կա, մինչև 28-րդ շատ երկները, այս երկները զարգացման է Արևելյան Աֆրիկա, Միջին Աֆրիկա, Հյուսիսային Աֆրիկա, Եվրոպական Տերությունների Հյուսիսային Աֆրիկայում, Հարավային Աֆրիկա, Արևմտյան Աֆրիկա, որոնց այս երկները  Շրջաններում Աֆրիկայում է: Այս Աֆրիկայում շատ զարգացման է, բուսաբուծությունը, կակաո,մանիոկ,սիսալ կոկոսյան արմավ, գետնանուշ, սուրճ, սորգո, ձիթապտուղ, թեյ, որ խմելու համար, իսկ Հանքագրոծական արդյունաբերություն ալմաստ, ոսկի, կոբալտի հանքաքար, քրոմիտները, մանգանի համքաքար, ուրան, Ֆոսֆորիտները, պղնձի հանքաքար, բոքսիտները, որի աշխատում են: Աֆրիկայի զարգացման շատ-շատ սիրում էինք, որ շատ աշխատողների զարգացմանները ու Աշխարհումներինը միշտ հետաքրքիր 

      Աֆրիկայում:

3.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Աֆրկայի առավել զարգացած երկրները: 

   Նրանք նշել քարտեզի Աֆրիկայի երկրները Տարածաշրջանի Մայրցամաքային տարածաշրջանների բաժանումն ըստ ՄԱԿ-ի քարտեզային կատեգորիաների և
տերությունները իրենց դրոշներով քանի հատ անունը դրոշները, Արևելյան Աֆրիկա հետ որ անում է դրոշները Բուրունդի, Կոմորոս, Ջիբութի, Էրիթրեա, Եթովպիա, Քենիա, Մադագասկար, Մալավի, Մավրիտիուս, մաըոտտե (ֆրանսիայի), Մոզամբիկ, Ռեունիոն (ֆրանսիայի), Ռուանդա, Սեյշելներ,Սոմալի, Տանզանիա, Ուգանդա, Զամբիա, Զիմբաբվե, իսկ Միջին Աֆրիկա հետ որ անունը դրոշները Անգոլա, Կամերուն, Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն,Չադ, Կոնգո, Կոնգոյի Ժողովրդավարական Հանրապետություն, Գաբոն, Սաօ Տոմե և Պռինքիպե, իսկ Հյուսիսային Աֆրիկա հետ որ անունը դրոշները Ալժիր, Եգիպտոս, Լիբիա, Մարոկկո, Սուդան, Թունիս, Արևմտյան Սահարա, իսկ Եվրոպական տերությունները Հյուսիսային Աֆրիկայում  Կանարյան կղզիներ (Իսպանիա), Սեուտա (Իսպանիա), Մադեյրա կղզիներ (Պորտուգալիա), Մելիլլա (Իսպանիա), իսկ Հարավային Աֆրիկա Բոթսվանա, Լեսոտո, Նամիբիա, Հարավ Աֆրիկյան Հանրապետություն, իսկ Արևմտյան Աֆրիկա Բենին,Բուրկինա Ֆասո, Կաբո Վերդե, Կոտ դ΄Իվուար, Գամբիա, Գանա, Գվինեա, Գվինեա-Բիսաու, Լիբերիա, Մալի, Մավրիտանիա, Նիգեր, Նիգերիա, Սուրբ Հելենա (անգլիա), Սենեգալ, Սիերա Լեոնե, Տոգո: Որ շատն է ապրում է Աֆրիկայում…

4.    Ուրվագծային քարտեզ վրա նշել աֆրիկյան այն պետությունները, որոնք ժամանակին եղել են որևէ երկրի գաղութ (յուրաքանչյուր երկրի գաղութ նշել առանձին գույնով):

     Աֆրիկյանի այն պետությունները, որտեղ քարտեզ նշել, որ երկրիները գաղութ, ապրում է Աֆրիկյանում, բայց աֆրիկայում մեջ որտեղ է գաղութ նշել առանձին գույնով, ապրում է Հարավային Աֆրիկան գաղութացրած հոլանդացիների ինչպես նաև գերմանացիները ու անգլիացիները ժառանգները որոնց կոչում են բուրեր, աֆրիկա հյուսիսային հասարակածայիները շրջաններում պահպանել են ցեղային միությունների: Աֆրիկյան երկրների մեծ մասում որպես գաղութատիրություն հետևանք դեռևս պետական լեզուները են համարվում մետրոպոլիաները այս լեզունները  անգլերենը, Ֆրանսերենը և պորտուգալերենը:

                                                               Ավստրալիա 

    

     1.       Նշել Ավստրալիա Աձերը ողողող ջրային ավազանները:

      Ավստրալիա աձերը, այդ աձերը կլիմային պատճառով նոսր է գետային ցանցը:  Համեմատավար ջրառատ ու մշտական հոսք ունեցող գետերը քրիկներ,  ջրերի պաշարներով առավել հարուստ երկներից է: Որտեղ ողողող ջրային ավազանները, որ այս ապրում է արտեզյան ավազանները, վրա ամենախոշոր Մեծ Արտեզյան ավազանները է:

2.      Բնութագրեք Ավստրալիայի աշխարհագրական դիրքը:

      Ավստրալիային  արշխարգրական, այն Ավստրալիային արշխարգարական  միությունը  պետություն Հարավային կիսագնդում, որի մակերեսն է 7 692 024 կմ² 96: Ավստրալիան հանդիսանում է աշխարհում տարածքով վեցերորդ պետությունը, Ռուսաստանից, Կանադայից, Չինաստանից, ԱՄՆ-ից և Բրազիլիայից հետո, զբաղեցնում է Երկիր մոլորակի ցամաքի մոտ 5 % 97: Նրա կազմի մեջ են մտնում՝ Ավստրալիա մայրցամաքը ներառյալ Թասմանիա կղզին, մակերեսը՝ 7 659 861 կմ² 96, և ափամերձ մյուս կղզիները, ընդհանուր 32 163 կմ² մակերեսով 96: Ավստրալիայի ենթակայության տակ են գտնվում նաև մի քանի արտաքին տարածքներ՝ Կոկոսյան կղզիները, մակերեսը՝ 14 կմ² 98, Ծննդյան կղզին, մակերեսը՝ 135 կմ² 99, Աշմոր և Կարտյե կղզիները, մակերեսը՝ 199 կմ² 100,Մարջանների ծովի կղզիները, մակերեսը՝ 7 կմ² 101 ջրային տարածքի մակերեսը մոտ 780 հազար կմ², Հերդ և Մակդոնալդ կղզիները, մակերեսը՝ 372 կմ² մտնում են Ավստրալական անտարկտիկական տարածքների կազմի մեջ 102, Նորֆոլք կղզին, մակերեսը՝ 35 կմ² 103 ևԱվստրալական անտարկտիկ տարածքը, մակերեսը՝ 5 896 000 կմ² 104 Ավստրալիայի գերիշխանությունը այս տարածքներում չի ճանաչվել աշխարհի պետությունների մեծամասնության կողմից 105: Բոլոր արտաքին տարածքների ընդհանուր մակերեսը կազմում է 5 896 762 կմ² առանց Անտարկտիկական տարածքի 762 կմ²:

                                                             Կետրոնական Ասիա   

                                   

                

  1.Քարտեզի վրա նշել Կենտրոնական Ասիայի երկրները ու դրնաց ափերը ողողող ջրային ավազանները: 

Կենտրոնական Ասիան, որպես երկրներն են ջրի հարուստ, բայց նրանք բախվում խրոնիկական էներգետիկ պակասուրդները և կրկնվող պարենային ճգնաժամը. մինչդեռ հոսանքն վար երկրներն են խոշոր արտադրողները վառելիքի էներգիայի և գյուղատնտեսական մշակաբույսերի, բայց մեծապես կախված նախկին հանդիպելու իրենց ջրի կարիքները և պահպանել իրենց գյուղատնտեսական գործունեությունը:

    2.Որոնք են Կենտրոնկան Ասիայի երկրների զարգացման նախադրյալները:

Կենտրոնական Ասիայի ընդարձակ մինչև 400 միլիոն կմ: Կենտրոնական Ասիային աշխարհագրականություն Անունով 6-րդ մինչև Ղազախստանը, Ղրղզստան, Տաջիկստան, Թուրքմենստան, Ուզբեկստան, Աֆղանստան բոլոր երկրների տարածաշրջանն ուսումնասիրում է վեցերորդ պետությունը կազմով համար: Դրանցից Ֆիզիկաշխարհագրականություն տարածաշրջան էր, որ ընդգրկում էր բորովին այր տարածք Մոնղոլիան և Չինաստանի արևմտյան լեռնային մաս համար: Կետրոնական Ասիայի կյանք շատ սիրում են, Բայց չի վերջինիս, Նա ասում են սկիբք է  աշխարգրականություն և ֆիզիկաշխարգականություն շատ լավ աշխատնքով…

    3. Ինչ դեր ունի Հարավարևելյան Ասիան համաշխարհային տնտեսության մեջ: 

Հարավային Արևմտյան տարածքով տարածաշրջանը մեր օրերում անվանվում է Կենտրոնական Ասիա:  Տնտեսությունը է Կենտրոնական Ասիայի երկրների տնտեսությունը ԽՍՄՀ կազմում ներառված տարիներին ուներ արդյունաբերական-գյուղատնտեսական կառուցվածքը: Զարգացած էին վառելիքային էլեկտրաէներգետիակական, քիմիական, սև և գունավոր մեղաձուլության ճյուղերը մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը:

                                                Հարավարևելյան Ասիա

   1.Քարտեզի վրա   նշել Հարավարևելյան Ասիայի երկրները ու դրնաց ափերը ողողող ջրային ավազանները: 

  Հարավարևելյան Ասիա տարածաշրջանը զբաղեցնում է Հարավային Ասիայի տարածաշրջանից արևելք ընկած թերակղզային տարածքները՝ Հնդկաչին թերակղզին և մի շարք կղզիներ ու կղզեխմբեր։ Դրանք են Փոքր Զոնդյան, Ֆիլիպինյան, Մոլուքյան կղզեխմբերը, Նոր Գվինեա կղզին։ Տարածաշրջանը միավորում է թվով 10 անկախ պետություններ։ Հարավարևելյան Ասիան ունի շատ հարմար աշխարհագրական դիրք։ Այստեղով են անցնում Հնդկական և Խաղաղ օվկիանոսների ավազանները և դրանցում գտնվող երկրները միացնող կարևոր ծովային ճանապարհները։

 

 .2.Որոնք են Հարավարևելյան Ասիայի երկրների զարգացման նախադրյալները:

Հարավարևելյան Ասիայի երկրների տնտեսության զարգացման նախադրյալները ու մասնգիտացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել դրանց տնտեսաշխարհագրական դիրքը, նպաստավոր կլիմայական պայմանները, բնական հարուստ ռեուրսները և ժողովրդագրական մարդկային ռեսուրսները: Այդ երկրնեիր տնտեսության զարգացման վրա մեծապես ազդել է պատմական անցյալը: Դրանք բոլորը, բացառությամբ Թաիլանդի, տարբեր երկրների գաղութներ էին: Գաղութային անցյալը կնիք է դրել նշված երկրների տնտեսական ու սոցիալակն զարգացման նախադրյալները  և կառուցվածքի վրա:

Հարավարևելյան Ասիայի երկրների գործընկեր երկրներն են Ճապոնիան, Չինաստան, Հնդկաստան, Ավստրալիան:

                                                         Հարավային Ասիա      

                                                     

   1.Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի Հարավային Ասիա տարածաշրջանը:

Հարավային Ասիան ակնառու ֆիզիկաշխարհագրական հատկանիշներով առանձացած, է մյուս տարածաշրջաններից: Հյուսիսային կողմի այս տարածաշրջանը բարձր լեռներով սահմանազատված է կետրոնական և Հարավային Ասիայի հասարակական-աշխարհագրական տարածաշրջանում ներառված երկների ընդհանում տարածքը 4,ջ մլն կմ² է աշխարհի ցամաքի 3%-ից փոքր-ինչ ավելի:

    2.Որո՞նք են Հարավային Ասիայի երկրների տնտեսության մասնագիտացված ճյուղերը:

Չնայած զգալի առաընթացին Հարավային Ասիային երկրների տնտեսությունը մնում է թույլ զարգացած, ինչը պայմանավորված է դրանց գաղութային անցյալով, բնական ոչ մեծ ռեսուրսներով, ֆինանսական միջոցների սղությամբ: Խոշոր արդյունաբերական ներուժ ունեն միայն Հնդկաստանն ու Պակիստանը: Մյուսները հիմնականում հետամնաց գյուղատնտեսական երկրներ են: Պակիստանի տնտեսական միջուկը Փենջաբ նահանգ է փենջ հինգ հինգ գետի միջագետքը, որտեղ կենտրոնացված է երկրի բնակչության 60%-ը մայրաքաղաք իսլամաբադը, հնագույն քաղաք Լահորը: Սինդը երկրի հարավում է Կարաչի նավահանգտային խոշոր քաղաքով երկրի նախկին մայրաքաղաքով մինչև 1959թ. և Պակիստանի բրնձի և ցորենի շտեմարանն ու բամբակագործության և բամբակի տեսքտիլի զարգացած շրջանն է:

    4.Քարտեզի վրա նշել Հարավային Ասիայի երկրները և այդ երկրների ափերը ողողող ջրային ավազանները:

Հարավային Ասիային և այդ երկրների որտեղ է ջրային ավազանները ապրում է Կասպից, Արալյան ծովերի  Բալխաշ լիճը  ավազաները ջուր է:Երկրները որ ապրում են ջրային ավազանները ապրում է Ինդոս գետի ավազանում և Չինաստանում:    

                                                 Գյուղատնտեսություն

Որո՞նք են գյուղատնտեսության զարգացման նախադրյալները:

Գյուղատնտեսություների զարգացման նախադրյալը ճյուղի կառուցվածքը պայմանավորված է տեղական բնական առանձնահատկություններով: Առաջին հերթին դրանք բնակլիմայական

պայմաններն են` ընդարձակ արոտավայրերի և բնական խոտհարքների առկայությունը` որպես գյուղատնտեսական կենդանիների կեր մատակարարող բնական հիմք, ինչպես նաև

բնակչության խտությունը, երկրի տնտեսական զարգացման մակարդակը և համանման

տնտեսական, ինչպես նաև սոցիալական այլ գործոններ:

Ի՞նչով է գյուղատնտեսությունը տարբերվում տնտեսության այլ Ճյուղերից:

Տնտեսության հին ճյուղը գյուղատնտեսությունն է: Ներկայումս էլ, աշխարհի բոլոր,

նույնիսկ զարգացման հասուն` արդյունաբերական և հետարդյունաբերական փուլերը

թևակոխած, երկրների տնտեսության մեջ գյուղատնտեսության դերը չի նվազել: Ընդ որում,

գյուղատնտեսության դերն ու նշանակությունն անհամեմատ մեծ են մինչինդուստրիալ կամ

ագրարային տնտեսության երկրներում, որոնցում գյուղատնտեսությունը գլխավոր, երբ գրեթե միայն ճյուղեր է:

Ի՞նչով են իրարից տարբերվում գյուղատնտեսության զարգացման ինտենսիվ և էքստենսիվ ուղղությունները, բերել օրինակներ:

Աշխարհի երկրների գյուղատնտեսությունը, ճյուղային կառուցվածքից բացի, տարբերվում է

նաև արտադրության կազմակերպման լարվածությամբ: Գյուղատնտեսական արտադրության կազմակերպման հին ուղղությունը էքստենսիվն է, երբ հողագործության արտադրանքի ծավալն աճում է ցանքատարածքների ավելացման` ընդարձակման, իսկ անասնապահության արտադրանքի ծավալը` կենդանիների գլխաքանակի ավելացման շնորհիվ:

Ուստի, որպես հողագործության համախառն բերքի և անասնապահության արտադրանքի

ավելացման մեծ հնարավորությամբ օժտված ուղղություն կարող է ծառայել գյուղատնտեսության ինտենսիվ զարգացումը: Գյուղատնտեսության ինտենսիվ զարգացումը ենթադրում է մշակվող հողի միավոր տարածքից` մեկ հեկտարից ստացվող բերքի` բերքատվության, ինչպես նաև գյուղատնտեսական մեկ գլուխ կենդանուց ստացվող մթերքի` մթերատվության ավելացում:

                                          Չինաստան
                            

1. Քարտեզի վրա նշել Չինաստանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

Չինաստանի բնակչությունը գլխավորապես բնակվում է գետային ավազաններում շուրջ 1 մլրդ մարդ բնակվում է գլխավոր 4 գետերի ավազաններում:

2.Բնութագրեք Չինաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Չինաստանը շատ հեռու է եվրոպական քաղաքակրթության օջախից:  Չինաստանի մայրաքաղաք Բեյջինից նույնիսկ Ռուսաստանի մայրաքաղաք Մոսկվա երկաթուղային գնացքով կարելի է հասնել գրեթե 1 շաբաթում, իսկ Արևմտյան Եվրոպայի երկրներ` էլ ավելի  երկար ժամանակում: Ցամաքով Չինաստանը դժվար անցանելի լեռներով ու անապատներով անջատված է Հնդկաստանի և կենտրոնական Ասիայի երկրներից:  Միաժամանակ պետք է նշել, որ Չինաստանի ծովային դիրքը ներկայումս շատ նպաստավոր է Խաղաղ օվկիանոսյան տարածշրջանի երկրների օրինակ ԱՄՆ-ի, Ճապոնիայի, Ավստրալիայի հետ տնտեսական համագործակցության Համար:

3.Ի՞նչ դեր ունի Չինաստանը հվ-արմ Ասիայում և ամբողջ աշխարհում:

Չինաստանը պետություն է Արևելյան Ասիայում: Տարածքի մեծությամբ աշխարհի` 4-րդ Ռուսաստանից, Կանադայից և ԱՄՆ-ից հետո, իսկ բնակչության թվով 1-ին պետությունն է: Արևմուտքից արևելք ձգվում է 5700 կմ, իսկ հյուսիսից հարավ՝ 3650 կմ: Ողողվում է Ճապոնական, Դեղին, Արևելաչինական և Հարավչինական ծովերով:

5. Որո՞նք են Չինաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

Արդյունաբերությունը բազմաճյուղ է, արդյունաբերություն հիմքը վառելիքաէներգետիկական արդյունաբերությունն է: Էլեկտրաէներգետիկան ևս Չինաստանի արագ զարգացող արդյունավերական ճյուղերից է: Էլեկտրաէներգիայի արտադրության և սպառման խավալով Չինաստանն աշխարհում զբաղեցնում է երկրորդ տեղը ԱՄՆ-ից հետո:  Ջերմաէլեկտրակայանները, որոնց արտազատած գազերը խիստ աղտոտում են ածխի արդյունահման շրջանների: Չինաստանի ջրաէներգատիկ հսկայական ռեսուրսները դեռևս օգտագործվում են ոչ ամբողջությամբ: 

                                                          Վրաստան

                                                                         

·  Բնութագրեք Վրաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Վրաստանն ունի շատ հարմար աշխարհագրական դիրք` Սև ծովի արևելյան գտնվելու շնորհիվ:  Երկրի աշխահարհագրական դիրքը նպաստավոր է նաև պատճառով, որ ունի տարանցիկ տրանսպորտային դիրք Ռուսաստանի, Հայաստանի Ադրբեջանի, ինչպես նաև Կենտրոնական Ասիայի և Սև ծովի ավազանի երկրներից միջև: Այդ դիրքի շնորհիվ Վրաստանը Մեծ եկամուտ է ստանում: Վրաստանի սևծովյան նավահանգիստներով են հիմնականում իրականացվում Հայաստանի տնտեսական կապերը Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Եվրոպայի մյուս երկրների հետ:  

Գնահատեքհայ-վրացական հարաբերություն՛ները, ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ ՀՀ-ի համար,ի՞նչ ուղղությամբ պետք է զարգանան այդ հարաբերությունները:

12 րդ դարում Դավիթ 2 րդ թագավորը վտարեց թուրքերին և երկերում վերականգենց անկախությունը: Այդ ժամանակ էլ Վրաստանը տնտեսական և քաղաքական առավելագույն հզորության է հասել: Նույն ժամանակ էլ ուժեղացել է հայ-վրացական համագործակցությունն ու զինակցությունը, երբ ստեղծվեց Զաքարյանների հայկական պետությունը: 1801 թվականից Վրաստանը եղել է Ռուսաստանի կազմում: 1918 թվական Վրաստանը նորից ձեռք բերեց անկախություն սակայն երկրում խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո 1922 թվական մտավ ԽՍՀՄ-ի կազմի մեջ: 1991 թվական ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Վրաստանը կրկին անկախություն ձեռք բերեց, դարձավ ՄԱԿ-ի անդամ: